Esopo
1. Accipiter et Columbae.
Columbae milvi metu accipitrem rogaverunt, ut eas
defenderet. Ille annuit. At in columbare receptus,
uno die majorem stragem edidit, quam milvus longo
tempore potuisset edere. --Fabula docet, malorum
patrocinium vitandum esse.
2. Mus et Milvus.
Milvus laqueis irretitus musculum exoravit, ut eum
corrosis plagis liberaret. Quo facto, milvus
liberatus murem arripuit et devoravit. --Haec fabula
ostendit quam gratiam mali pro beneficiis reddere
soleant.
3. Hoedus et Lupus.
Hoedus stans in tecto domus lupo praetereunti
maledixit. Cui lupus, non tu, inquit, sed tectum mihi
maledicit. --Saepe locus et tempus homines timidos
audaces reddit.
4. Grus et Pavo.
Pavo coram grue pennas suas explicans, quanta est,
inquit, formositas mea et tua deformitas! At grus
evolans, et quanta est, inquit, levitas mea et tua
tarditas! --Monet haec fabula, ne ob aliquod bonum,
quod nobis natura tribuit, alios contemnamus quibus
natura alia et fortasse majora dedit.
5. Pavo.
Pavo graviter conquerebatur apud Junonem, dominam
suam, quod vocis suavitas sibi negata esset dum
luscinia, avis tam parum decora, cantu excellat. Cui
Juno, et merito, inquit; non enim omnia bona in unum
conferri oportuit.
6. Anseres et Grues.
In eodem quondam prato pascebantur anseres et grues.
Adveniente domino prati, grues facile avolabant: sed
anseres, impediti corporis gravitate, deprehensi et
mactati sunt. --Sic saepe pauperes cum potentioribus
in eodem crimine deprehensi, soli dant poenam, dum
illi salvi evadunt.
7. Capra et Lupus.
Lupus capram in alta rupe stantem conspicatus, cur
non, inquit, relinquis nuda illa et sterilia loca, et
huc descendis in herbidos campos, qui tibi laetum
pabulum offerunt? Cui respondit capra: mihi non est
in animo, dulcia tutis praeponere.
8. Venter et Membra.
Membra quondam dicebant ventri: nosne te semper
ministerio nostro alemus, dum ipse summo otio
frueris? Non faciemus. Dum igitur ventri cibum
subducunt, corpus debilitatur, et membra sero
invidiae suae poenituit.
9. Canis et Boves.
Canis iacebat in praesepi bovesque latrando a pabulo
arcebat. Cui unus boum, quanta ista, inquit, invidia
est, quod non pateris, ut eo cibo vescamur, quem tu
ipse capere nec velis nec possis! --Haec fabula
invidiae indolem declarat.
10. Vulpes et Leo.
Vulpes, quae nunquam leonem viderat, quum ei forte
occurrisset leo, ita est perterrita, ut paene
moreretur formidine. Eundem conspicata iterum, timuit
quidem, sed nequaquam ut antea. Tertio illi obviam
facta, ausa est etiam propius accedere, eumque
alloqui.
11. Cancri.
Cancer dicebat filio: mi fili, ne sic obliquis semper
gressibus incede, sed recta via perge. Cui ille, mi
pater, respondit, libenter tuis praeceptis obsequar,
si te prius idem facientem videro. --Docet haec
fabula, adolescentiam nulla re magis, quam exemplis,
instrui.
12. Boves.
In eodem prato pascebantur tres boves in maxima
concordia, et sic ab omni ferarum incursione tuti
erant. Sed dissidio inter illos orto, singuli a feris
petiti et laniati sunt. --Fabula docet quantum boni
sit concordia.
13. Asinus.
Asinus, pelle leonis indutus, territabat homines et
bestias, tanquam leo esset. Sed forte, dum se
celerius movet, aures eminebant: unde agnitus, in
pistrinum abductus est, ubi poenas petulantiae dedit.
--Haec fabula stolidos notat, qui immeritis honoribus
superbiunt.
14. Mulier et Gallina.
Mulier quaedam habebat gallinam, quae ei quotidie
ovum pariebat aureum. Hinc suspicari coepit, illam
auri massam intus celare, et gallinam occidit. Sed
nihil in ea reperit, nisi quod in aliis gallinis
reperiri solet. Itaque dum majoribus divitiis
inhiabat, etiam minores perdidit.
15. Viatores et Asinus.
Duo qui una iter faciebant, asinum oberrantem in
solitudine conspicati, accurrunt laeti, et uterque
eum sibi vindicare coepit, quod eum prior
conspexisset . Dum vero contendunt et rixantur, nec a
verberibus abstinent, asinus aufugit, et neuter eo
potitur.
16. Corvus et Lupi.
Corvus partem praedae petebat a lupis, quod eos totum
diem comitatus esset. Cui illi, non tu nos, inquiunt,
sed praedam sectatus es, idque eo animo ut ne nostris
quidem corporibus parceres, si exanimarentur. Merito
in actionibus non spectatur, quid fiat, sed quo animo
fiat.
17. Pastores et Lupus.
Pastores caesa ove convivium celebrabant. Quod quum
lupus cerneret, ego, inquit, si agnum rapuissem,
quantus tumultus fieret! At isti impune ovem
comedunt! Tum unus illorum, nos enim inquit, nostra,
non aliena ove epulamur.
18. Carbonarius et Fullo.
Carbonarius, qui spatiosam habebat domum, invitavit
fullonem ut ad se commigraret. Ille respondit:
quaenam inter nos esse possit societas? quum tu
vestes, quas ego nitidas reddidissem, fuligine et
maculis inquinaturus esses. --Haec fabula docet,
dissimilia non debere conjungi.
19. Tubicen.
Tubicen ab hostibus captus, ne me, inquit,
interficite; nam inermis sum, neque quidquam habeo
praeter hanc tubam. At propter hoc ipsum, inquiunt,
te interimemus; quod, quum ipse pugnandi sis
imperitus, alios ad pugnam incitare soles. --Fabula
docet, non solum maleficos esse puniendos, sed etiam
eos, qui alios ad male faciendum irritent.
20. Accipitres et Columbae.
Accipitres quondam acerrime inter se belligerabant.
Hos columbae in gratiam reducere conatae effecerunt,
ut illi pacem inter se facerent. Qua firmata,
accipitres vim suam in ipsas columbas converterunt.
Haec fabula docet, potentiorum discordias
imbecillioribus saepe prodesse.
21. Mulier et Gallina.
Mulier vidua gallinam habebat, quae ei quotidie unum
ovum pariebat. Illa existimabat, si gallinam
diligentius saginare fore, ut illa bina aut terno ova
quotidie pareret. Quum autem cibo superfluo gallina
pinguis esset facta, plane ova parere desiit. --Haec
fabula docet, avaritiam saepe damnosam esse.
22. Vulpes et Uva.
Vulpes uvam in vite conspicata, ad illam subsiliit
omnium virium suarum contentione, si eam forte
attingere posset. Tandem defatigata inani labore,
discedens dixit: at nunc etiam acerbae sunt, nec eas
in via repertas tollerem. Haec tabula docet, multos
ea contemnere, quae se assequi posse desperent.
23. Vulpes et Leaena.
Vulpes leaenam exprobrabat, quod non nisi unum
catulum pareret. Huic dicitur respondisse, unum, sed
leonem. --Haec fabula, non copiam, sed bonitatem
rerum aestimandam esse, docet.
24. Mures.
Mures aliquando habuerunt consilium, quomodo a fele
caverent. Multis aliis propositis, omnibus placuit,
ut ei tintinnabulum annecteretur: sic enim ipsos,
sonitu admonitos, eam fugere posse. Sed quum jam
inter mures quaereretur, qui feli tintinnabulum
annecteret, nemo repertus est. --Fabula docet , in
suadendo plurimos esse audaces, sed in ipso periculo
timidos.
25. Canis Mordax.
Cani mordaci paterfamilias jussit tintinnabulum ex
aere appendi, ut omnes eum cavere possent. Ille vero
aeris tinnitu gaudebat, et quasi virtutis suae
praemium esset, alios canes prae se contemnere
coepit. Cui unus senior, O te stolidum, inquit, qui
ignorare videris, isto tinnitu pravitatem morum
tuorum indicari! --Haec fabula scripta est in eos,
qui sibi insignibus flagitiorum suorum placent.
26. Canis et Lupis.
Lupus canem videns bene saginatum, quanta est,
inquit, felicitas tua! Tu, ut videtur, laute vivis,
at ego fame enecor. Tum canis, licet, inquit, mecum
in urbem venias et eadem felicitate fruaris. Lupus
conditionem accepit. Dum una eunt, animadvertit lupus
in collo canis attritos pilos. Quid hoc est? inquit.
Num jugum sustines? cervix enim tua tota est glabra.
Nihil est, canis respondit. Sed interdiu me alligant,
ut noctu sim vigilantior; atque haec sunt vestigia
collaris, quod cervi circumdari solet. Tum lupus,
vale, inquit, amice! nihil moror felicitatem
servitute emtam! --Haec fabula docet, liberis nullum
commodum tanti esse quod servitutis calamitatem
compensare possit.
27. Lupus et Grus.
In faucibus lupi os inhaeserat. Mercede igitur
conducit gruem, qui illud extrahat. Hoc grus
longitudine colli facile effecit. Quum autem mercedem
postularet, subridens lupus et dentibus infrendens,
num tibi, inquit, parva merces videtur, quod caput
incolume ex lupi faucibus extraxisti?
28. Agricola et Anguis.
Agricola anguem reperit, frigore paene exstinctum.
Misericordia motus, eum fovit sinu et subter alas
recondidit. Mox anguis recreatus vires recepit, et
agricolae, pro beneficio, letale vulnus inflixit.
--Haec fabula docet qualem mercedem mali pro
beneficiis reddere soleant.
29. Asinus et Equus.
Asinus equum beatum praedicabat, qui tam copiose
pasceretur quum sibi post molestissimos labores ne
paleae quidem satis praeberetur. Forte autem bello
exorto, equus in proelium agitur, et circumventus ab
hostibus, post incredibiles labores tandem, multis
vulneribus confossus, collabitur. Haec omnia asinus
conspicatus, o me stolidum, inquit, qui beatitudinem
ex praesentis temporis fortuna aestimaverim!
30. Agricola et Filii.
Agricola senex, quum mortem sibi appropinquare
sentiret, filios convocavit, quos, ut fieri solet,
interdum discordare noverat, et fascem virgularum
afferri jubet. Quibus allatis, filios hortabatur, ut
hunc fascem frangerent. Quod quum facere non possent,
distribuit singulis singulas virgas, iisque celeriter
fractis, docuit illos, quam firma res esset
concordia, quamque imbecillis discordia.
31. Equus et Asinus.
Asinus, onustus sarcinis, equum rogavit, ut aliqua
parte oneris se levaret, si se vivum videre vellet.
Sed ille asini preces repudiavit. Paulo post igitur
asinus labore consumtus in via corruit et efflavit
animam. Tum agitator omnes sarcinas, quas asinus
portaverat, atque insuper etiam pellem asino
detractam, in equum imposuit. Ibi ille sero priorem
superbiam deplorans, o me miserum, inquit, qui
parvulum onus in me recipere noluerim, quum nunc
cogar tantas sarcinas ferre, una cum pelle comitis
mei, cujus preces tam superbe contemseram.
32. Mulier et Ancillae.
Mulier vidua, quae texendo vitam sustentabat, solebat
ancillas suas de nocte excitare ad opus, quum primum
galli cantum audivisset. At illae, diuturno labore
fatigatae, statuerunt gallum interficere. Quo facto,
deteriore conditione quam prius esse coeperunt. Nam
domina, de hora noctis incerta, nunc famulas saepe
jam prima nocte excitabat.
33. Testudo et Aquila.
Testudo aquilam magnopere orabat, ut sese volare
doceret. Aquila ei ostendebat quidem, eam rem petere
naturae suae contrariam; sed illa nihilominus
instabat, et obsecrabat aquilam, ut se volucrem
facere vellet. Itaque ungulis arreptam aquila
sustulit in sublime, et demisit illam, ut per aerem
ferretur. Tum in saxa incidens comminuta, interiit.
Haec fabula docet, multos cupiditatibus suis
occoecatos consilia prudentiorum respuere, et in
exitium ruere stultitia sua.
34. Luscinia et Accipiter.
Accipiter esuriens rapuit lusciniam. Quae quum
intelligeret, sibi mortem impendere, ad preces
conversa, orat accipitrem, ne se perdat sine causa.
Se enim avidissimum ventrem illius non posse explere,
et suadere adeo, ut grandiores aliquas volucres
venetur. Cui accipiter, insanirem, inquit, si partam
praedam amittere, et incerta pro certis sectari
vellem.
35. Senex et Mors.
Senex in silva ligna ceciderat, iisque sublatis domum
redire coepit. Quum aliquantum viae progressus esset,
onere et via defatigatus, fascem deposuit, et secum
aetatis et inopiae mala contemplatus, Mortem clara
voce invocat quae ipsum ab omnibus his malis liberet.
Tum Mors, senis precibus auditis subito adstitit, et
quid vellet, percunctatur. At Senex, quem jam votorum
suorum poenitebat nihil, inquit sed requiro, qui onus
paululum allevet, dum ego rursus subeo.
36. Inimici.
In eadem navi vehebantur duo, qui inter se capitalia
odia exercebant. Unus eorum in prora, alter in puppi
residebat. Orta tempestate ingenti, quum omnes de
vita desperarent, interrogat is, qui in puppi
sedebat, gubernatorem, utram partem navis prius
submersum iri existimaret. Cui gubernator, proram,
respondit. Tum ille, jam mors mihi non molesta est,
quum inimici mei mortem adspecturus sim.
37. Hinnuleus et Cervus.
Hinnuleus quondam patrem suum his verbis interrogasse
dicitur: Mi pater, quum multo sis major canibus et
tam ardua cornua habeas, quibus a te vim propulsare
posss, qui fit, ut canes tantopere metuas? Ibi cervus
ridens, mi nate, inquit, vera memoras; mihi tamen,
nescio quo pacto, semper accidit, ut, audita canum
voce, in fugam statim convertar. --Haec fabula docet,
natura formidulosos nullis rationibus fortea reddi
posse.
38. Hoedus et Lupus.
Quum hoedus evasisset lupum et confugisset in caulam
ovium, quid tu, stulte, inquit ille, hic te salvum
futurum speras, ubi quotidie pecudes rapi et diis
mactari videas? Non curo, inquit hoedus; nam si
moriendum sit, quanto praclarius mihi erit, meo
cruore aspergi aras deorum immortalium quam irrigari
siccas lupi fauces. --Haec fabula docet, bonos mortem
quae omnibus imminet, non timere, si cum honestate et
laude conjuncta sit.
39. Corvus et Vulpes.
Corvus alicunde caseum rapuerat, et cum illo in altam
arborem subvolarat. Vulpecula, ilium caseum appetens,
corvum blandis verbis adoritur; quumque primum formam
ejus pennarumque nitorem laudasset, pol, inquit, te
avium regem esse dicerem, si cantus pulchritudini
tuae responderet. Tum ille, laudibus vulpis inflatus,
etiam cantu se valere demonstrare voluit. Ita vero e
rostro aperto caseus delapsus est, quem vulpes
arreptum devoravit. --Haec fabula docet, vitandas
esse adulatoram voces, qui blanditiis suis nobis
insidiantur.
40. Leo.
Societatem junxerant Leo, Juvenea, Capra, Ovis.
Praeda autem, quam ceperant, in quatuor partes
aequales divisa, leo prima, ait, mea est; debetur
enim haec praestantiae meae. Tollam et secundam, quam
meretur robur meum. Tertiam vindicat sibi egregius
labor meus. Quartam qui sibi arrogare voluerit is
sciat, se habiturum me inimicum sibi. Quid facerent
imbecilles bestiae, aut quae sibi leonem infestum
habere vellet?
41. Mus et Rusticus.
Mus a Rustico in caricarum acervo deprehensus, tam
acri morsu ejus digitos vulneravit, ut ille eum
dimitteret, dicens: nihil, mehercule, tam pusillum
est, quod de salute desperare debeat, modo se
defendere et vim depulsare velit.
42. Vultur et Aviculae.
Vultur aliquando aviculas invitavit ad convivium,
quod illis daturus esset die natali suo. Quae quum ad
tempus. adessent, eas carpere et occidere, epulasque
sibi de invitatis instruere coepit.
43. Ranae.
Ranae laetabantur, quum nuntiatum esset, Solem uxorem
duxisse. Sed una caeteris prudentior, O vos stolidos!
inquit; nonne meministis, quantopere vos saepe unius
Solis aestus excruciet? Quid igitur fiet, quum
liberos etiam procreaverit?
44. Ranae et Jupiter.
Ranae aliquando regem sibi a Jove petivisse dicuntur.
Quarum ille precibus exoratus trabem ingentem in
lacum dejecit. Ranae sonitu perterritae primum
refugere, deinde vero, trabem in aqua natantem
conspicatae, magno cum contemtu in ea consederunt
aliumque sibi novis clamoribus regem expetiverunt.
Tum Jupiter, earum stultitiam puniturus, hydrum illis
misit, a quo quum plurimae captae perirent, sero eas
stolidarum precum poenitur.
45: Lupi et Pastores.
Quum Philippus, rex Macedoniae, cum Atheniensibus
foedus initurus esset, ea conditione, ut oratores
suos ipsi traderent Demosthenes populo narravit
fabulam qua iis callidum regis consilium ante oculos
poneret. Dixit enim, lupos quondam cum pastoribus
pactos esse, se nunquam in posterum greges esse
impugnaturos, si canes ipsis dederentur. Placuisse
stultis pastoribus conditionem; sed quum lupi caulas
excubiis nudatas, vidissent, eos impetu facto omnem
gregem dilaniasse.
46. Puer mendax.
Puer oves pascens crebro per lusum magnis clamoribus
opem rusticorum imploraveret, lupos gregem suum
aggressos esse fingens. Saepe autem frustratus eos,
qui auxilium laturi advenerant, tandem lupo revera
irruente multis cum lacrymis, vicinos orare coepit,
ut sibi et gregi subvenirent. At illi eum pariter ut
antea ludere existimantes, preces ejus et lacrymas
neglexerunt, ita ut lupus libere in oves grassaretur,
plurimasque earum dilaniaret.
47. Corvus.
Corvus, qui caseum forte repererat, gaudium alta voce
significavit. Quo sono allecti plures corvi famelici
advolaverunt, impetuque in illum facto, opimam ei
dapem eripuerunt.
48. Cornix et Columba.
Cornix columbae gratulabatur foecunditatem, quod
singulis mensibus pullos excluderet. At illa, ne mei,
inquit, doloris causam commemores. Nam quos pullos
educo, eos dominus raptos aut ipse comedit aut aliis
comedendos vendit. Ita mihi mea foecunditas novum
semper luctum parit.
49. Leo, Asinus et Vulpes.
Vulpes, asinus et leo venatum iverant. Ampla praeda
facta, leo asinum illam partiri jubet. Qui quum
singulis singulas partes poneret aequales, leo eum
correptum dilaniavit, et vulpeculae partiendi
negotium tribuit. Illa astutior, leoni partem maximam
apposuit, sibi vix minimam reservans particulam. Tum
leo subridens ejus prudentiam laudare, et unde hoc
didicerit, interrogare coepit. Et vulpes, Hujus me,
inquit, calamitas docuit, quid minores potentioribus
debeant.
50. Muscae.
Effusa mellis copia est: Muscae advolant
Pascuntur. At Mox impeditis cruribus
Revolare, nequeunt.
Heu miseram, inquiunt, vicem!
Cibus iste blandus, qui pellexit suaviter,
Nunc fraudulentus quam crudeliter necat!
Perfida voluptas fabula hac depingitur.
51. Cancer.
Mare cancer olim deseruit, in littore
Pascendi cupidus. Vulpes hunc simul adspici,
Jejuna, simul accurrit, et praedam capit.
Nae, dixit ille, jure plector, qui, salo
Quum fuerim natus, voluerim solo ingredi!
Suus unicuique praefinitus est locus,
Quem praeterire sine periclo non licet.
52. Culex et Taurus.
In cornu tauri parvulus quondam culex
Consedit; seque dixit, mole si sua
Eum gravaret, avolaturum illico.
At ille: nec te considentem senseram.