Tibulli

Albii Tibulli

Elegiae

Liber Primus

Divitias alius fuluo sibi congerat auro

et teneat culti iugera multa soli,

quem labor adsiduus uicino terreat hoste,

artia cui somnos classica pulsa fugent:

me mea paupertas uita traducat inerti,

um meus adsiduo luceat igne focus.

ipse seram teneras maturo tempore uites

usticus et facili grandia poma manu:

nec Spes destituat sed frugum semper aceruos

raebeat et pleno pinguia musta lacu.

nam ueneror, seu stipes habet desertus in agris

eu uetus in triuio florida serta lapis:

et quodcumque mihi pomum nouus educat annus,

ibatum agricolae ponitur ante deo.

flaua Ceres, tibi sit nostro de rure corona

picea, quae templi pendeat ante fores;

pomosisque ruber custos ponatur in hortis

erreat ut saeua falce Priapus aues.

uos quoque, felicis quondam, nunc pauperis agri

ustodes, fertis munera uestra, Lares.

tunc uitula innumeros lustrabat caesa iuuencos:

unc agna exigui est hostia parua soli.

agna cadet uobis, quam circum rustica pubes

lamet 'io messes et bona uina date.'

iam mihi, iam possim contentus uiuere paruo

ec semper longae deditus esse uiae,

sed Canis aestiuos ortus uitare sub umbra

rboris ad riuos praetereuntis aquae.

nec tamen interdum pudeat tenuisse bidentem

ut stimulo tardos increpuisse boues;

non agnamue sinu pigeat fetumue capellae

esertum oblita matre referre domum.

at uos exiguo pecori, furesque lupique,

arcite: de magno praeda petenda grege.

hinc ego pastoremque meum lustrare quot annis

t placidam soleo spargere lacte Palem.

adsitis, diui, neu uos e paupere mensa

ona nec e puris spernite fictilibus.--

fictilia antiquus primum sibi fecit agrestis

ocula, de facili composuitque luto.--

non ego diuitias patrum fructusque requiro,

uos tulit antiquo condita messis auo:

parua seges satis est; satis est, requiescere lecto

i licet et solito membra leuare toro.

quam iuuat immites uentos audire cubantem

t dominam tenero continuisse sinu

aut, gelidas hibernus aquas cum fuderit Auster,

ecurum somnos imbre iuuante sequi!

hoc mihi contingat: sit diues iure, furorem

ui maris et tristes ferre potest pluuias.

o quantum est auri pereat potiusque smaragdi,

uam fleat ob nostras ulla puella uias.

te bellare decet terra, Messalla, marique,

t domus hostiles praeferat exuuias:

me retinent uinctum formosae uincla puellae,

t sedeo duras ianitor ante fores.

non ego laudari curo, mea Delia: tecum

um modo sim, quaeso segnis inersque uocer.

te spectem, suprema mihi cum uenerit hora,

t teneam moriens deficiente manu.

flebis et arsuro positum me, Delia, lecto,

ristibus et lacrimis oscula mixta dabis.

flebis: non tua sunt duro praecordia ferro

incta, nec in tenero stat tibi corde silex.

illo non iuuenis poterit de funere quisquam

umina, non uirgo sicca referre domum.

tu manes ne laede meos, sed parce solutis

rinibus et teneris, Delia, parce genis.

interea, dum fata sinunt, iungamus amores:

am ueniet tenebris Mors adoperta caput;

iam subrepet iners aetas, nec amare decebit,

icere nec cano blanditias capite.

nunc leuis est tractanda uenus, dum frangere postes

on pudet et rixas inseruisse iuuat

hic ego dux milesque bonus: uos, signa tubaeque,

te procul, cupidis uulnera ferte uiris,

ferte et opes: ego composito securus aceruo

ites despiciam despiciamque famem.

Adde merum uinoque nouos compesce dolores,

ccupet ut fessi lumina uicta sopor:

neu quisquam multo percussum tempora baccho

xcitet, infelix dum requiescit amor.

nam posita est nostrae custodia saeua puellae,

lauditur et dura ianua firma sera.

ianua difficilis domini te uerberet imber,

e Iouis imperio fulmina missa petant.

ianua, iam pateas uni mihi uicta querellis,

eu furtim uerso cardine aperta sones.

et mala si qua tibi dixit dementia nostra,

gnoscas: capiti sint precor illa meo.

te meminisse decet quae plurima uoce peregi

upplice cum posti florida serta darem.

tu quoque ne timide custodes, Delia, falle.

udendum est: fortes adiuuat ipsa Venus.

illa fauet seu quis iuuenis noua limina temptat

eu reserat fixo dente puella fores:

illa docet molli furtim derepere lecto,

lla pedem nullo ponere posse sono,

illa uiro coram nutus conferre loquaces

landaque compositis abdere uerba notis.

nec docet hoc omnes, sed quos nec inertia tardat

ec uetat obscura surgere nocte timor.

en ego cum tenebris tota uagor anxius urbe,

. . . . . .

nec sinit occurrat quisquam qui corpora ferro

ulneret aut rapta praemia ueste petat.

quisquis amore tenetur, eat tutusque sacerque

ualibet; insidias non timuisse decet.

non mihi pigra nocent hibernae frigora noctis,

on mihi cum multa decidit imber aqua.

non labor hic laedit, reseret modo Delia postes

t uocet ad digiti me taciturna sonum.

parcite luminibus, seu uir seu femina fiat

buia: celari uult sua furta Venus.

neu strepitu terrete pedum neu quaerite nomen

eu prope fulgenti lumina ferte face.

si quis et imprudens aspexerit, occulat ille

erque deos omnes se meminisse neget:

nam fuerit quicumque loquax, is sanguine natam,

s Venerem e rapido sentiet esse mari.

nec tamen huic credet coniunx tuus, ut mihi uerax

ollicita est magico saga ministerio.

hanc ego de caelo ducentem sidera uidi,

luminis haec rapidi carmine uertit iter,

haec cantu finditque solum manesque sepulcris

licit et tepido deuocat ossa rogo:

iam tenet infernas magico stridore cateruas,

am iubet aspersas lacte referre pedem.

cum libet, haec tristi depellit nubila caelo:

um libet, aestiuo conuocat orbe niues.

sola tenere malas Medeae dicitur herbas,

ola feros Hecatae perdomuisse canes.

haec mihi composuit cantus, quis fallere posses:

er cane, ter dictis despue carminibus.

ille nihil poterit de nobis credere cuiquam,

on sibi, si in molli uiderit ipse toro.

tu tamen abstineas aliis: nam cetera cernet

mnia: de me uno sentiet ille nihil.

quid credam? nempe haec eadem se dixit amores

antibus aut herbis soluere posse meos,

et me lustrauit taedis, et nocte serena

oncidit ad magicos hostia pulla deos.

non ego totus abesset amor, sed mutuus esset,

rabam, nec te posse carere uelim.

ferreus ille fuit qui, te cum posset habere,

aluerit praedas stultus et arma sequi.

ille licet Cilicum uictas agat ante cateruas,

onat et in capto Martia castra solo,

totus et argento contextus, totus et auro,

nsideat celeri conspiciendus equo;

ipse boues mea si tecum modo Delia possim

ungere et in solito pascere monte pecus,

et te dum liceat teneris retinere lacertis,

ollis et inculta sit mihi somnus humo.

quid Tyrio recubare toro sine amore secundo

rodest cum fletu nox uigilanda uenit?

nam neque tunc plumae nec stragula picta soporem

ec sonitus placidae ducere posset aquae.

num Veneris magnae uiolaui numina uerbo,

t mea nunc poenas impia lingua luit?

num feror incestus sedes adiisse deorum

ertaque de sanctis deripuisse focis?

non ego, si merui, dubitem procumbere templis

t dare sacratis oscula liminibus,

non ego tellurem genibus perrepere supplex

t miserum sancto tundere poste caput.

at tu, qui laetus rides mala nostra, caueto

ox tibi: non uni saeuiet usque deus.

uidi ego qui iuuenum miseros lusisset amores

ost Veneris uinclis subdere colla senem

et sibi blanditias tremula componere uoce

t manibus canas fingere uelle comas:

stare nec ante fores puduit caraeue puellae

ncillam medio detinuisse foro.

hunc puer, hunc iuuenis turba circumterit arta,

espuit in molles et sibi quisque sinus.

at mihi parce, Venus: semper tibi dedita seruit

ens mea: quid messes uris acerba tuas?

III

Ibitis Aegaeas sine me, Messalla, per undas,

utinam memores ipse cohorsque mei!

me tenet ignotis aegrum Phaeacia terris:

bstineas auidas Mors modo nigra manus.

abstineas, Mors atra, precor: non hic mihi mater

uae legat in maestos ossa perusta sinus,

non soror, Assyrios cineri quae dedat odores

t fleat effusis ante sepulcra comis,

Delia non usquam quae, me cum mitteret urbe,

icitur ante omnes consuluisse deos.

illa sacras pueri sortes ter sustulit: illi

ettulit e trinis omnia certa puer.

cuncta dabant reditus: tamen est deterrita numquam

uin fleret nostras respiceretque uias.

ipse ego solator, cum iam mandata dedissem,

uaerebam tardas anxius usque moras.

aut ego sum causatus aues aut omina dira

aturniue sacram me tenuisse diem.

o quotiens ingressus iter mihi tristia dixi

ffensum in porta signa dedisse pedem!

audeat inuito ne quis discedere Amore,

ut sciat egressum se prohibente deo.

quid tua nunc Isis mihi, Delia, quid mihi prosunt

lla tua totiens aera repulsa manu,

quidue, pie dum sacra colis, pureque lauari

e, memini, et puro secubuisse toro?

nunc, dea, nunc succurre mihi (nam posse mederi

icta docet templis multa tabella tuis)

ut mea uotiuas persoluens Delia uoces

nte sacras lino tecta fores sedeat

bisque die resoluta comas tibi dicere laudes

nsignis turba debeat in Pharia.

at mihi contingat patrios celebrare Penates

eddereque antiquo menstrua tura Lari.

quam bene Saturno uiuebant rege, priusquam

ellus in longas est patefacta uias!

nondum caeruleas pinus contempserat undas,

ffusum uentis praebueratque sinum,

nec uagus ignotis repetens compendia terris

resserat externa nauita merce ratem.

illo non ualidus subiit iuga tempore taurus,

on domito frenos ore momordit equus,

non domus ulla fores habuit, non fixus in agris

ui regeret certis finibus arua, lapis.

ipsae mella dabant quercus, ultroque ferebant

buia securis ubera lactis oues.

non acies, non ira fuit, non bella, nec ensem

mmiti saeuus duxerat arte faber.

nunc Ioue sub domino caedes et uulnera semper,

unc mare, nunc leti mille repente uiae.

parce, pater. timidum non me periuria terrent,

on dicta in sanctos impia uerba deos.

quod si fatales iam nunc expleuimus annos,

ac lapis inscriptis stet super ossa notis:

HIC IACET IMMITI CONSVMPTVS MORTE TIBVLLVS,

ESSALLAM TERRA DVM SEQVITVRQVE MARI.

sed me, quod facilis tenero sum semper Amori,

psa Venus campos ducet in Elysios.

hic choreae cantusque uigent, passimque uagantes

ulce sonant tenui gutture carmen aues;

fert casiam non culta seges, totosque per agros

loret odoratis terra benigna rosis;

ac iuuenum series teneris immixta puellis

udit, et adsidue proelia miscet amor.

illic est, cuicumque rapax Mors uenit amanti,

t gerit insigni myrtea serta coma.

at scelerata iacet sedes in nocte profunda

bdita, quam circum flumina nigra sonant:

Tisiphoneque impexa feros pro crinibus angues

aeuit et huc illuc impia turba fugit;

tum niger in porta serpentum Cerberus ore

tridet et aeratas excubat ante fores.

illic Iunonem temptare Ixionis ausi

ersantur celeri noxia membra rota;

porrectusque nouem Tityos per iugera terrae

dsiduas atro uiscere pascit aues.

Tantalus est illic, et circum stagna: sed acrem

am iam poturi deserit unda sitim;

et Danai proles, Veneris quod numina laesit,

n caua Lethaeas dolia portat aquas.

illic sit quicumque meos uiolauit amores,

ptauit lentas et mihi militias.

at tu casta precor maneas, sanctique pudoris

dsideat custos sedula semper anus.

haec tibi fabellas referat positaque lucerna

educat plena stamina longa colu;

at circa grauibus pensis adfixa puella

aulatim somno fessa remittat opus.

tunc ueniam subito, nec quisquam nuntiet ante,

ed uidear caelo missus adesse tibi.

tunc mihi, qualis eris longos turbata capillos,

buia nudato, Delia, curre pede.

hoc precor, hunc illum nobis Aurora nitentem

uciferum roseis candida portet equis.

'Sic umbrosa tibi contingant tecta, Priape,

e capiti soles, ne noceantque niues:

quae tua formosos cepit sollertia? certe

on tibi barba nitet, non tibi culta coma est;

nudus et hibernae producis frigora brumae,

udus et aestiui tempora sicca Canis.'

sic ego: tum Bacchi respondit rustica proles

rmatus curua sic mihi falce deus.

'o fuge te tenerae puerorum credere turbae:

am causam iusti semper amoris habent.

hic placet, angustis quod equum compescit habenis

ic placidam niueo pectore pellit aquam;

hic, quia fortis adest audacia, cepit: at illi

irgineus teneras stat pudor ante genas.

sed ne te capiant, primo si forte negabit,

aedia; paulatim sub iuga colla dabit.

longa dies homini docuit parere leones,

onga dies molli saxa peredit aqua;

annus in apricis maturat collibus uuas,

nnus agit certa lucida signa uice.

nec iurare time: ueneris periuria uenti

nrita per terras et freta summa ferunt

gratia magna Ioui: uetuit Pater ipse ualere,

urasset cupide quidquid ineptus amor:

perque suas impune sinit Dictynna sagittas

dfirmes, crines perque Minerua suos.

at si tardus eris errabis. transiet aetas

uam cito! non segnis stat remeatque dies.

quam cito purpureos deperdit terra colores,

uam cito formosas populus alta comas.

quam iacet, infirmae uenere ubi fata senectae,

ui prior Eleo est carcere missus equus.

uidi iam iuuenem, premeret cum serior aetas,

aerentem stultos praeteriisse dies.

crudeles diui! serpens nouus exuit annos:

ormae non ullam fata dedere moram.

solis aeterna est Baccho Phoeboque iuuentas:

am decet intonsus crinis utrumque deum.

tu, puero quodcumque tuo temptare libebit,

edas: obsequio plurima uincet amor.

neu comes ire neges, quamuis uia longa paretur

t Canis arenti torreat arua siti,

quamuis praetexens picta ferrugine caelum

enturam amiciat imbrifer arcus aquamt.

uel si caeruleas puppi uolet ire per undas,

pse leuem remo per freta pelle ratem.

nec te paeniteat duros subiisse labores

ut opera insuetas atteruisse manus;

nec, uelit insidiis altas si claudere ualles,

um placeas, umeri retia ferre negent.

si uolet arma, leui temptabis ludere dextra;

aepe dabis nudum, uincat ut ille, latus.

tunc tibi mitis erit, rapias tum cara licebit

scula: pugnabit, sed tibi rapta dabit.

rapta dabit primo, post adferet ipse roganti,

ost etiam collo se implicuisse uelit.

heu male nunc artes miseras haec saecula tractant:

am tener adsueuit munera uelle puer.

at tua, qui uenerem docuisti uendere primus,

uisquis es, infelix urgeat ossa lapis.

Pieridas, pueri, doctos et amate poetas,

urea nec superent munera Pieridas.

carmine purpurea est Nisi coma: carmina ni sint,

x umero Pelopis non nituisset ebur.

quem referent Musae, uiuet, dum robora tellus,

um caelum stellas, dum uehet amnis aquas.

at qui non audit Musas, qui uendit amorem,

daeae currus ille sequatur Opis,

et tercentenas erroribus expleat urbes

t secet ad Phrygios uilia membra modos.

blanditiis uult esse locum Venus ipsa: querellis

upplicibus, miseris fletibus illa fauet.'

haec mihi, quae canerem Titio, deus edidit ore:

ed Titium coniunx haec meminisse uetat.

pareat ille suae: uos me celebrate magistrum,

uos male habet multa callidus arte puer.

gloria cuique sua est: me, qui spernentur, amantes

onsultent: cunctis ianua nostra patet.

tempus erit, cum me Veneris praecepta ferentem

educat iuuenum sedula turba senem.

eheu quam Marathus lento me torquet amore!

eficiunt artes, deficiuntque doli.

parce, puer, quaeso, ne turpis fabula fiam,

um mea ridebunt uana magisteria.

Asper eram et bene discidium me ferre loquebar:

t mihi nunc longe gloria fortis abest.

namque agor ut per plana citus sola uerbere turben

uem celer adsueta uersat ab arte puer.

ure ferum et torque, libeat ne dicere quicquam

agnificum post haec: horrida uerba doma.

parce tamen, per te furtiui foedera lecti,

er uenerem quaeso compositumque caput.

ille ego cum tristi morbo defessa iaceres

e dicor uotis eripuisse meis:

ipseque te circum lustraui sulpure puro,

armine cum magico praecinulsset anus;

ipse procuraui ne possent saeua nocere

omnia, ter sancta deueneranda mola;

ipse ego uelatus filo tunicisque solutis

ota nouem Triuiae nocte silente dedi.

omnia persolui: fruitur nunc alter amore,

t precibus felix utitur ille meis.

at mihi felicem uitam, si salua fuisses,

ingebam demells, et renuente deo.

rura colam, frugumque aderit mea Delia custos,

rea dum messes sole calente teret,

aut mihi seruabit plenis in lintribus uuas

ressaque ueloci candida musta pede.

consuescet numerare pecus; consuescet amantis

arrulus in dominae ludere uerna sinu.

illa deo sciet agricolae pro uitibus uuam,

ro segete spicas, pro grege ferre dapem.

illa regat cunctos, illi sint omnia curae:

t iuuet in tota me nihil esse domo.

huc ueniet Messalla meus, cui dulcia poma

elia selectis detrahat arboribus:

et, tantum uenerata uirum, hunc sedula curet,

uic paret atque epulas ipsa ministra gerat.

haec mihi fingebam, quae nunc Eurusque Notusque

actat odoratos uota per Armenios.

saepe ego temptaui curas depellere uino:

t dolor in lacrimas uerterat omne merum.

saepe aliam tenui: sed iam cum gaudia adirem,

dmonuit dominae deseruitque Venus.

tunc me discedens deuotum femina dixit,

pudet, et narrat scire nefanda meam.

non facit hoc uerbis, facie tenerisque lacertis

euouet et flauis nostra puella comis.

talis ad Haemonium Nereis Pelea quondam

ecta est frenato caerula pisce Thetis.

haec nocuere mihi. quod adest huic diues amator,

enit in exitium callida lena meum.

sanguineas edat illa dapes atque ore cruento

ristia cum multo pocula felle bibat:

hanc uolitent animae circum sua fata querentes

emper, et e tectis strix uiolenta canat:

ipsa fame stimulante furens herbasque sepulcris

uaerat et a saeuis ossa relicta lupis;

currat et inguinibus nudis ululetque per urbes,

ost agat e triuiis aspera turba canum.

eueniet; dat signa deus: sunt numina amanti,

aeuit et iniusta lege relicta Venus.

at tu quam primum sagae praecepta rapacis

esere: nam donis uincitur omnis amor.

pauper erit praesto tibi semper: pauper adibit

rimus et in tenero fixus erit latere:

pauper in angusto fidus comes agmine turbae

ubicietque manus efficietque uiam:

pauper ad occultos furtim deducet amicos

inclaque de niueo detrahet ipse pede.

heu canimus frustra nec uerbis uicta patescit

anua sed plena est percutienda manu.

at tu, qui potior nunc es, mea furta timeto:

ersatur celeri Fors leuis orbe rotae.

non frustra quidam iam nunc in limine perstat

edulus ac crebro prospicit ac refugit

et simulat transire domum, mox deinde recurrit

olus et ante ipsas exscreat usque fores.

nescio quid furtiuus amor parat. utere quaeso,

um licet: in liquida nam tibi linter aqua,

Semper ut inducar blandos offers mihi uultus,

ost tamen es misero tristis et asper, Amor.

quid tibi, saeue, rei mecum est? an gloria magna est

nsidias homini composuisse deum?

nam mihi tenduntur casses: iam Delia furtim

escio quem tacita callida nocte fovet.

illa quidem iurata negat, sed credere durum est:

ic etiam de me pernegat usque uiro.

ipse miser docui, quo posset ludere pacto

ustodes: heu heu nunc premor arte mea.

fingere tunc didicit causas ut sola cubaret,

ardine tunc tacito uertere posse fores:

tunc sucos herbasque dedi quis liuor abiret

uem facit impresso mutua dente uenus.

at tu, fallacis coniunx incaute puellae,

e quoque seruato, peccet ut illa nihil,

neu iuuenes celebret multo sermone caueto

eue cubet laxo pectus aperta sinu,

neu te decipiat nutu, digitoque liquorem

e trahat et mensae ducat in orbe notas.

exibit quam saepe, time, seu uisere dicet

acra Bonae maribus non adeunda Deae.

at mihi si credas, illam sequar unus ad aras:

unc mihi non oculis sit timuisse meis.

saepe, uelut gemmas eius signumque probarem,

er causam memini me tetigisse manum:

saepe mero somnum peperi tibi, at ipse bibebam

obria supposita pocula uictor aqua.

non ego te laesi prudens: ignosce fatenti.

ussit Amor: contra quis ferat arma deos?

ille ego sum, nec me iam dicere uera pudebit,

nstabat tota cui tua nocte canis.

quid tenera tibi coniuge opus? tua si bona nescis

eruare, frustra clauis inest foribus.

te tenet, absentes alios suspirat amores

t simulat subito condoluisse caput.

at mihi seruandam credas: non saeua recuso

erbera, detrecto non ego uincla pedum.

tum procul absitis, quisquis colit arte capillos,

t fluit effuso cui toga laxa sinu:

quisquis et occurret, ne possit crimen habere,

tet procul ante, aut alia stet procul ante uia.

sic fieri iubet ipse deus, sic magna sacerdos

st mihi diuino uaticinata sono.

haec, ubi Bellonae motu est agitata, nec acrem

lammam, non amens uerbera torta timet:

ipsa bipenne suos caedit uiolenta lacertos

anguineque effuso spargit inulta deam,

statque latus praefixa ueru, stat saucia pectus,

t canit euentus quos dea magna monet.

'parcite quam custodit Amor uiolare puellam,

e pigeat magno post didicisse malo.

attigerit, labentur opes, ut uulnere nostro

anguis, ut hic uentis diripiturque cinis.'

et tibi nescio quas dixit, mea Delia, poenas:

i tamen admittas, sit precor illa leuis.

non ego te propter parco tibi, sed tua mater

e mouet atque iras aurea uincit anus.

haec mihi te adducit tenebris multoque timore

oniungit nostras clam taciturna manus:

haec foribusque manet noctu me adfixa proculque

ognoscit strepitus me ueniente pedum.

uiue diu mihi, dulcis anus: proprios ego tecum,

it modo fas, annos contribuisse uelim.

te semper natamque tuam te propter amabo:

uidquid agit, sanguis est tamen illa tuus.

sit modo casta, doce, quamuis non uitta ligatos

mpediat crines nec stola longa pedes.

et mihi sint durae leges, laudare nec ullam

ossim ego quin oculos appetat illa meos;

et si quid peccasse putet, ducarque capillis

mmerito pronas proripiarque uias.

non ego te pulsare uelim, sed, uenerit iste

i furor, optarim non habuisse manus.

nec saeuo sis casta metu, sed mente fideli:

utuus absenti te mihi seruet amor.

at quae fida fuit nulli, post uicta senecta

ucit inops tremula stamina torta manu

firmaque conductis adnectit licia telis

ractaque de niueo uellere ducta putat.

hanc animo gaudente uident iuuenumque cateruae

ommemorant merito tot mala ferre senem:

hanc Venus ex alto flentem sublimis Olympo

pectat et infidis quam sit acerba monet.

haec aliis maledicta cadant: nos, Delia, amoris

xemplum cana simus uterque coma.

VII

Hunc cecinere diem Parcae fatalia nentes

tamina, non ulli dissoluenda deo:

hunc fore, Aquitanas posset qui fundere gentes,

uem tremeret forti milite uictus Atax.

euenere: nouos pubes Romana triumphos

idit et euinctos bracchia capta duces:

at te uictrices lauros, Messalla, gerentem

ortabat nitidis currus eburnus equis.

non sine me est tibi partus honos: Tarbella Pyrene

estis et Oceani litora Santonici,

testis Arar Rhodanusque celer magnusque Garunna,

arnutis et flaui caerula lympha Liger.

an te, Cydne, canam, tacitis qui leniter undis

aeruleus placidis per uada serpis aquis,

quantus et aetherio contingens uertice nubes

rigidus intonsos Taurus alat Cilicas?

quid referam ut uolitet crebras intacta per urbes

lba Palaestino sancta columba Syro,

utque maris uastum prospectet turribus aequor

rima ratem uentis credere docta Tyros,

qualis et, arentes cum findit Sirius agros,

ertilis aestiua Nilus abundet aqua?

Nile pater, quanam possim te dicere causa

ut quibus in terris occuluisse caput?

te propter nullos tellus tua postulat imbres,

rida nec pluuio supplicat herba Ioui.

te canit atque suum pubes miratur Osirim

arbara, Memphiten plangere docta bouem.

primus aratra manu sollerti fecit Osiris

t teneram ferro sollicitauit humum,

primus inexpertae commisit semina terrae

omaque non notis legit ab arboribus.

hic docuit teneram palis adiungere uitem,

ic uiridem dura caedere falce comam:

illi iucundos primum matura sapores

xpressa incultis uua dedit pedibus.

ille liquor docuit uoces inflectere cantu,

ouit et ad certos nescia membra modos:

Bacchus et agricolae magno confecta labore

ectora tristitiae dissoluenda dedit:

Bacchus et adflictis requiem mortalibus adfert,

rura licet dura compede pulsa sonent.

non tibi sunt tristes curae nec luctus, Osiri,

ed chorus et cantus et leuis aptus amor,

sed uarii flores et frons redimita corymbis,

usa sed ad teneros lutea palla pedes

et Tyriae uestes et dulcis tibia cantu

t leuis occultis conscia cista sacris.

huc ades et Genium ludis centumque choreis

oncelebra et multo tempora funde mero:

illius et nitido stillent unguenta capillo,

t capite et collo mollia serta gerat.

sic uenias hodierne: tibi dem turis honores,

iba et Mopsopio dulcia melle feram.

at tibi succrescat proles quae facta parentis

ugeat et circa stet ueneranda senem.

nec taceat monumenta uiae, quem Tuscula tellus

andidaque antiquo detinet Alba Lare.

namque opibus congesta tuis hic glarea dura

ternitur, hic apta iungitur arte silex.

te canet agricola, a magna cum uenerit urbe

erus, inoffensum rettuleritque pedem.

at tu, Natalis multos celebrande per annos,

andidior semper candidiorque ueni.

VIII

Non ego celari possum, quid nutus amantis

uidue ferant miti lenia uerba sono.

nec mihi sunt sortes nec conscia fibra deorum,

raecinit euentus nec mihi cantus auis:

ipsa Venus magico religatum bracchia nodo

erdocuit multis non sine uerberibus.

desine dissimulare: deus crudelius urit,

uos uidet inuitos succubuisse sibi.

quid tibi nunc molles prodest coluisse capillos

aepeque mutatas disposuisse comas,

quid fuco splendente genas ornare, quid ungues

rtificis docta subsecuisse manu?

frustra iam uestes, frustra mutantur amictus

nsaque compressos colligat arta pedes.

illa placet, quamuis inculto uenerit ore

ec nitidum tarda compserit arte caput.

num te carminibus, num te pallentibus herbis

euouit tacito tempore noctis anus?

cantus uicinis fruges traducit ab agris,

antus et iratae detinet anguis iter,

cantus et e curru Lunam deducere temptat,

t faceret, si non aera repulsa sonent.

quid queror heu misero carmen nocuisse, quid herbas?

orma nihil magicis utitur auxiliis:

sed corpus tetigisse nocet, sed longa dedisse

scula, sed femori conseruisse femur.

nec tu difficilis puero tamen esse memento:

ersequitur poenis tristia facta Venus.

munera ne poscas: det munera canus amator,

t foueat molli frigida membra sinu.

carior est auro iuuenis, cui leuia fulgent

ra nec amplexus aspera barba terit.

huic tu candentes umero suppone lacertos,

t regum magnae despiciantur opes.

at Venus inueniet puero concumbere furtim,

um timet et teneros conserit usque sinus,

et dare anhelanti pugnantibus umida linguis

scula et in collo figere dente notas.

non lapis hanc gemmaeque iuuant, quae frigore sola

ormiat et nulli sit cupienda uiro.

heu sero reuocatur amor seroque iuuentas

um uetus infecit cana senecta caput.

tum studium formae est: coma tum mutatur, ut anno

issimulet uiridi cortice tincta nucis:

tollere tum cura est albos a stirpe capillos

t faciem dempta pelle referre nouam.

at tu dum primi floret tibi temporis aetas

tere: non tardo labitur illa pede.

neu Marathum torque: puero quae gloria uicto est?

n ueteres esto dura, puella, senes.

parce precor tenero: non illi sontica causa est.

ed nimius luto corpora tingit amor.

uel miser absenti maestas quam saepe querellas

onicit et lacrimis omnia plena madent!

'quid me spernis?' ait. 'poterat custodia uinci:

pse dedit cupidis fallere posse deus.

nota uenus furtiua mihi est, ut lenis agatur

piritus, ut nec dent oscula rapta sonum;

et possum media quamuis obrepere nocte

t strepitu nullo clam reserare fores.

quid prosunt artes, miserum si spernit amantem

t fugit ex ipso saeua puella toro?

uel cum promittit, subito sed perfida fallit,

st mihi nox multis euigilanda malis.

dum mihi uenturam fingo, quodcumque mouetur,

llius credo tunc sonuisse pedes.'

desistas lacrimare, puer: non frangitur illa,

t tua iam fletu lumina fessa tument.

oderunt, Pholoe, moneo, fastidia diui,

ec prodest sanctis tura dedisse focis.

hic Marathus quondam miseros ludebat amantes,

escius ultorem post caput esse deum;

saepe etiam lacrimas fertur risisse dolentis

t cupidum ficta detinuisse mora:

nunc omnes odit fastus, nunc displicet illi

uaecumque opposita est ianua dura sera.

at te poena manet, ni desinis esse superba.

uam cupies uotis hunc reuocare diem!

Quid mihi, si fueras miseros laesurus amores,

oedera per diuos, clam uiolanda, dabas?

a miser, et si quis primo periuria celat,

era tamen tacitis Poena uenit pedibus.

parcite, caelestes: aequum est impune licere

umina formosis laedere uestra semel.

lucra petens habili tauros adiungit aratro

t durum terrae rusticus urget opus,

lucra petituras freta per parentia uentis

ucunt instabiles sidera certa rates:

muneribus meus est captus puer. at deus illa

n cinerem et liquidas munera uertat aquas.

iam mihi persoluet poenas, puluisque decorem

etrahet et uentis horrida facta coma;

uretur facies, urentur sole capilli,

eteret inualidos et uia longa pedes.

admonui quotiens 'auro ne pollue formam:

aepe solent auro multa subesse mala.

diuitiis captus si quis uiolauit amorem,

speraque est illi difficilisque Venus

ure meum potius flamma caput et pete ferro

orpus et intorto uerbere terga seca.

nec tibi celandi spes sit peccare paranti:

cit deus, occultos qui uetat esse dolos.

ipse deus tacito permisit +leue+ ministro

deret ut multo libera uerba mero:

ipse deus somno domitos emittere uocem

ussit et inuitos facta tegenda loqui.'

haec ego dicebam: nunc me fleuisse loquentem,

unc pudet ad teneros procubuisse pedes.

tunc mihi iurabas nullo te diuitis auri

ondere, non gemmis, uendere uelle fidem,

non tibi si pretium Campania terra daretur,

on tibi si Bacchi cura Falernus ager.

illis eriperes uerbis mihi sidera caeli

ucere et pronas fluminis esse uias.

quin etiam flebas: at non ego fallere doctus

ergebam umentes credulus usque genas.

quid faciam, nisi et ipse fores in amore puellae?

it precor exemplo sit leuis illa tuo.

o quotiens, uerbis ne quisquam conscius esset,

pse comes multa lumina nocte tuli!

saepe insperanti uenit tibi munere nostro

t latuit clausas post adoperta fores.

tum miser interii, stulte confisus amari:

am poteram ad laqueos cautior esse tuos.

quin etiam attonita laudes tibi mente canebam,

t me nunc nostri Pieridumque pudet.

illa uelim rapida Vulcanus carmina flamma

orreat et liquida deleat amnis aqua.

tu procul hinc absis, cui formam uendere cura est

t pretium plena grande referre manu.

at te qui puerum donis corrumpere es ausus

ideat adsiduis uxor inulta dolis,

et cum furtiuo iuuenem lassauerit usu,

ecum interposita languida ueste cubet.

semper sint externa tuo uestigia lecto

t pateat cupidis semper aperta domus:

nec lasciua soror dicatur plura bibisse

ocula uel plures emeruisse uiros.

illam saepe ferunt conuiuia ducere baccho,

um rota Luciferi prouocet orta diem:

illa nulla queat melius consumere noctem

ut operum uarias disposuisse uices.

at tua perdidicit: nec tu, stultissime, sentis,

um tibi non solita corpus ab arte mouet.

tune putas illam pro te disponere crines

ut tenues denso pectere dente comas?

istane persuadet facies, auroque lacertos

inciat et Tyrio prodeat apta sinu?

non tibi sed iuueni cuidam uult bella uideri,

euoueat pro quo remque domumque tuam.

nec facit hoc uitio, sed corpora foeda podagra

t senis amplexus culta puella fugit.

huic tamen accubuit noster puer: hunc ego credam

um trucibus uenerem iungere posse feris.

blanditiasne meas aliis tu uendere es ausus,

une aliis demens oscula ferre mea?

tum flebis, cum me uinctum puer alter habebit

t geret in regno regna superba tuo.

at tua tum me poena iuuet, Venerique merenti

ixa notet casus aurea palma meos:

HANC TIBI FALLACI RESOLVTVS AMORE TIBVLLVS

EDICAT ET GRATA SIS, DEA, MENTE ROGAT.

Quis fuit, horrendos primus qui protulit enses?

uam ferus et uere ferreus ille fuit!

tum caedes hominum generi, tum proelia nata,

um breuior dirae mortis aperta uia est.

an nihil ille miser meruit, nos ad mala nostra

ertimus, in saeuas quod dedit ille feras?

diuitis hoc uitium est auri, nec bella fuerunt,

aginus astabat cum scyphus ante dapes.

non arces, non uallus erat, somnumque petebat

ecurus uarias dux gregis inter oues.

tunc mihi uita foret uulgi nec tristia nossem

rma nec audissem corde micante tubam.

nunc ad bella trahor, et iam quis forsitan hostis

aesura in nostro tela gerit latere.

sed patrii seruate Lares: aluistis et idem,

ursarem uestros cum tener ante pedes.

neu pudeat prisco uos esse e stipite factos:

ic ueteris sedes incoluistis aui.

tunc melius tenuere fidem, cum paupere cultu

tabat in exigua ligneus aede deus.

hic placatus erat, seu quis libauerat uuam

eu dederat sanctae spicea serta comae:

atque aliquis uoti compos liba ipse ferebat

ostque comes purum filia parua fauum.

at nobis aerata, Lares, depellite tela,

. . . . . .

hostiaque e plena rustica porcus hara.

anc pura cum ueste sequar myrtoque canistra

uincta geram, myrto uinctus et ipse caput.

ic placeam uobis: alius sit fortis in armis,

sternat et aduersos Marte fauente duces,

t mihi potanti possit sua dicere facta

miles et in mensa pingere castra mero.

uis furor est atram bellis accersere Mortem?

imminet et tacito clam uenit illa pede.

on seges est infra, non uinea culta, sed audax

Cerberus et Stygiae nauita turpis aquae:

llic percussisque genis ustoque capillo

errat ad obscuros pallida turba lacus.

uin potius laudandus hic est quem prole parata

occupat in parua pigra senecta casa!

pse suas sectatur oues, at filius agnos,

et calidam fesso comparat uxor aquam.

ic ego sim, liceatque caput candescere canis

temporis et prisci facta referre senem.

nterea pax arua colat. pax candida primum

duxit araturos sub iuga curua boues:

ax aluit uites et sucos condidit uuae,

funderet ut nato testa paterna merum:

ace bidens uomerque nitent, at tristia duri

militis in tenebris occupat arma situs.--

usticus e lucoque uehit, male sobrius ipse,

uxorem plaustro progeniemque domum.--

ed ueneris tunc bella calent, scissosque capillos

femina, perfractas conqueriturque fores;

let teneras subtusa genas: sed uictor et ipse

flet sibi dementes tam ualuisse manus.

t lasciuus Amor rixae mala uerba ministrat,

inter et iratum lentus utrumque sedet.

lapis est ferrumque, suam quicumque puellam

uerberat: e caelo deripit ille deos.

it satis e membris tenuem rescindere uestem,

sit satis ornatus dissoluisse comae,

it lacrimas mouisse satis: quater ille beatus

quo tenera irato flere puella potest.

ed manibus qui saeuus erit, scutumque sudemque

is gerat et miti sit procul a Venere.

t nobis, Pax alma, ueni spicamque teneto,

profluat et pomis candidus ante sinus.

Liber Secundus

Quisquis adest, faueat: fruges lustramus et agros,

itus ut a prisco traditus extat auo.

Bacche, ueni, dulcisque tuis e cornibus uua

endeat, et spicis tempora cinge, Ceres.

luce sacra requiescat humus, requiescat arator,

t graue suspenso uomere cesset opus.

soluite uincla iugis: nunc ad praesepia debent

lena coronato stare boues capite.

omnia sint operata deo: non audeat ulla

anificam pensis imposuisse manum.

uos quoque abesse procul iubeo, discedat ab aris,

ui tulit hesterna gaudia nocte Venus.

casta placent superis: pura cum ueste uenite

t manibus puris sumite fontis aquam.

cernite, fulgentes ut eat sacer agnus ad aras

inctaque post olea candida turba comas.

di patrii, purgarnus agros, purgamus agrestes:

os mala de nostris pellite limitibus,

neu seges eludat messem fallacibus herbis,

eu timeat celeres tardior agna lupos.

tunc nitidus plenis confisus rusticus agris

ngeret ardenti grandia ligna foco,

turbaque uernarum, saturi bona signa coloni,

udet et ex uirgis extruet ante casas.

euentura precor: uiden ut felicibus extis

ignificet placidos nuntia fibra deos?

nunc mihi fumosos ueteris proferte Falernos

onsulis et Chio soluite uincla cado.

uina diem celebrent: non festa luce madere

st rubor, errantes et male ferre pedes.

sed 'bene Messallam' sua quisque ad pocula dicat,

omen et absentis singula uerba sonent.

gentis Aquitanae celeber Messalla triumphis

t magna intonsis gloria uictor auis,

huc ades aspiraque mihi, dum carmine nostro

edditur agricolis gratia caelitibus.

rura cano rurisque deos. his uita magistris

esueuit querna pellere glande famem:

illi compositis primum docuere tigillis

xiguam uiridi fronde operire domum:

illi etiam tauros primi docuisse feruntur

eruitium et plaustro supposuisse rotam.

tum uictus abiere feri, tum consita pomus,

um bibit inriguas fertilis hortus aquas,

aurea tum pressos pedibus dedit uua liquores

ixtaque securo est sobria lympha mero.

rura ferunt messes, calidi cum sideris aestu

eponit flauas annua terra comas.

rure leuis uerno flores apis ingerit alueo,

ompleat ut dulci sedula melle fauos.

agricola adsiduo primum satiatus aratro

antauit certo rustica uerba pede

et satur arenti primum est modulatus auena

armen, ut ornatos diceret ante deos,

agricola et minio suffusus, Bacche, rubenti

rimus inexperta duxit ab arte choros.

huic datus a pleno memorabile munus ouili

ux pecoris curtas auxerat hircus opes.

rure puer uerno primum de flore coronam

ecit et antiquis imposuit Laribus.

rure etiam teneris curam exhibitura puellis

olle gerit tergo lucida uellus ouis.

hinc et femineus labor est, hinc pensa colusque,

usus et adposito pollice uersat opus:

atque aliqua adsiduae textrix operata mineruae

antat, et a pulso tela sonat latere.

ipse quoque inter agros interque armenta Cupido

atus et indomitas dicitur inter equas.

illic indocto primum se exercuit arcu:

i mihi, quam doctas nunc habet ille manus!

nec pecudes, uelut ante, petit: fixisse puellas

estit et audaces perdomuisse uiros.

hic iuueni detraxit opes, hic dicere iussit

imen ad iratae uerba pudenda senem:

hoc duce custodes furtim transgressa iacentes

d iuuenem tenebris sola puella uenit

et pedibus praetemptat iter suspensa timore,

xplorat caecas cui manus ante uias.

a miseri, quos hic grauiter deus urget! at ille

elix, cui placidus leniter adflat Amor.

sancte, ueni dapibus festis, sed pone sagittas

t procul ardentes hinc precor abde faces.

uos celebrem cantate deum pecorique uocate

oce: palam pecori, clam sibi quisque uocet.

aut etiam sibi quisque palam: nam rurba iocosa

bstrepit et Phrygio tibia curua sono.

ludite: iam Nox iungit equos, currumque sequuntur

atris lasciuo sidera fulua choro,

postque uenit tacitus furuis circumdatus alis

omnus et incerto Somnia nigra pede.

Dicamus bona uerba: uenit Natalis ad aras:

uisquis ades, lingua, uir mulierque, faue.

urantur pia tura focis, urantur odores

uos tener e terra diuite mittit Arabs.

ipse suos Clenius adsit uisurus honores,

ui decorent sanctas mollia serta comas.

illius puro destillent tempora nardo,

tque satur libo sit madeatque mero,

adnuat et, Cornute, tibi, quodcumque rogabis.

n age (quid cessas? adnuit ille) roga.

auguror, uxoris fidos optabis amores:

am reor hoc ipsos edidicisse deos.

nec tibi malueris, totum quaecumque per orbem

ortis arat ualido rusticus arua boue,

nec tibi, gemmarum quidquid felicibus Indis

ascitur, Eoi qua maris unda rubet.

uota cadunt: utinam strepitantibus aduolet alis

lauaque coniugio uincula portet Amor,

uincula quae maneant semper dum tarda senectus

nducat rugas inficiatque comas.

haec ueniat, Natalis, auis prolemque ministret,

udat et ante tuos turba nouella pedes.

III

Rura meam, Cornute, tenent uillaeque puellam:

erreus est, heu heu, quisquis in urbe manet.

ipsa Venus latos iam nunc migrauit in agros,

erbaque aratoris rustica discit Amor.

o ego, cum aspicerem dominam, quam fortiter illic

ersarem ualido pingue bidente solum

agricolaeque modo curuum sectarer aratrum,

um subigunt steriles arua serenda boues!

nec quererer quod sol graciles exureret artus,

aederet et teneras pussula rupta manus.

pauit et Admeti tauros formosus Apollo,

ec cithara intonsae profueruntue comae,

nec potuit curas sanare salubribus herbis:

uidquid erat medicae uicerat artis amor.

ipse deus solitus stabulis expellere uaccas

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

et miscere nouo docuisse coagula lacte,

acteus et mixtis obriguisse liquor.

tunc fiscella leui detexta est uimine iunci,

araque per nexus est uia facta sero.

o quotiens illo uitulum gestante per agros

icitur occurrens erubuisse soror!

o quotiens ausae, caneret dum ualle sub alta,

umpere mugitu carmina docta boues!

saepe duces trepidis petiere oracula rebus,

enit et a templis inrita turba domum:

saepe holrere sacros doluit Latona capillos,

uos admirata est ipsa nouerca prius.

quisquis inornatumque caput crinesque solutos

spiceret, Phoebi quaereret ille comam.

Delos ubi nunc, Phoebe, tua est, ubi Delphica Pytho?

empe Amor in parua te iubet esse casa.

felices olim, Veneri cum fertur aperte

eruire aeternos non puduisse deos.

fabula nunc ille est: sed cui sua cura puella est,

abula sit mauult quam sine amore deus.

at tu, quisquis is es, cui tristi fronte Cupido

mperat ut nostra sint tua castra domo

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

errea non uenerem sed praedam saecula laudant:

praeda tamen multis est operata malis.

raeda feras acies cinxit discordibus armis:

hinc cruor, hinc caedes mors propiorque uenit.

raeda uago iussit geminare pericula ponto,

bellica cum dubiis rostra dedit ratibus.

raedator cupit immensos obsidere campos,

ut multa innumera iugera pascat oue:

ui lapis externus curae est, urbisque tumultu

portatur ualidis mille columna iugis,

laudit et indomitum moles mare, lentus ut intra

neglegat hibernas piscis adesse minas.

t mihi laeta trahant Samiae conuiuia testae

fictaque Cumana lubrica terra rota.

eu heu diuitibus uideo gaudere puellas:

iam ueniant praedae, si Venus optat opes:

t mea luxuria Nemesis fluat utque per urbem

incedat donis conspicienda meis.

lla gerat uestes tenues, quas femina Coa

texuit, auratas disposuitque uias:

lli sint comites fusci, quos India torret

Solis et admotis inficit ignis equis:

lli selectos certent praebere colores

Africa puniceum purpureumque Tyros.

ota loquor: regnum ipse tenet, quem saepe coegit

barbara gypsatos ferre catasta pedes.

t tibi, dura seges, Nemesim quae abducis ab urbe,

persoluat nulla semina Terra fide.

t tu, Bacche tener, iucundae consitor uuae,

tu quoque deuotos, Bacche, relinque lacus.

aud impune licet formosas tristibus agris

abdere: non tanti sunt tua musta, pater.

ualeant fruges, ne sint modo rure puellae:

glans alat et prisco more bibantur aquae.

lans aluit ueteres, et passim semper amarunt:

quid nocuit sulcos non habuisse satos?

unc, quibus aspirabat Amor, praebebat aperte

mitis in umbrosa gaudia ualle Venus.

ullus erat custos, nulla exclusura dolentes

ianua: si fas est, mos precor ille redi.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

horrida uillosa corpora ueste tegant.

unc si clausa mea est, si copia rara uidendi,

heu miserum, laxam quid iuuat esse togam?

ucite: ad imperium dominae sulcabimus agros:

non ego me uinclis uerberibusque nego.

Hic mihi seruitium uideo dominamque paratam:

am mihi, libertas illa paterna, uale.

seruitium sed triste datur, teneorque catenis,

t numquam misero uincla remittit Amor,

et seu quid merui seu nil peccauimus, urit.

ror, io, remoue, saeua puella, faces.

o ego ne possim tales sentire dolores,

uam mallem in gelidis montibus esse lapis,

stare uel insanis cautes obnoxia uentis,

aufraga quam uasti tunderet unda maris!

nunc et amara dies et noctis amarior umbra est:

mnia nam tristi tempora felle madent.

nec prosunt elegi nec carminis auctor Apollo:

lla caua pretium flagitat usque manu.

ite procul, Musae, si non prodestis amanti:

on ego uos, ut sint bella canenda, colo,

nec refero Solisque uias et qualis, ubi orbem

ompleuit, uersis Luna recurrit equis.

ad dominam faciles aditus per carmina quaero:

te procul, Musae, si nihil ista ualent.

at mihi per caedem et facinus sunt dona paranda,

e iaceam clausam flebilis ante domum:

aut rapiam suspensa sacris insignia fanis:

ed Venus ante alios est uiolanda mihi.

illa malum facinus suadet dominamque rapacem

at mihi: sacrilegas sentiat illa manus.

o pereat quicumque legit uiridesque smaragdos

t niueam Tyrio murice tingit ouem.

addit auaritiae causas et Coa puellis

estis et e Rubro lucida concha mari.

haec fecere malas: hinc clauim ianua sensit

t coepit custos liminis esse canis.

sed pretium si grande feras, custodia uicta est

ec prohibent claues et canis ipse tacet.

heu quicumque dedit fomlam caelestis auarae,

uale bonum multis attulit ille malis!

hinc fletus rixaeque sonant, haec denique causa

ecit ut infamis nunc deus erret Amor.

at tibi, quae pretio uictos excludis amantes,

ripiant partas uentus et ignis opes:

quin tua tunc iuuenes spectent incendia laeti,

ec quisquam flammae sedulus addat aquam.

seu ueniet tibi mors, nec erit qui lugeat ullus

ec qui det maestas munus in exsequias.

at bona quae nec auara fuit, centum licet annos

ixerit, ardentem flebitur ante rogum:

atque aliquis senior ueteres ueneratus amores

nnua constructo serta dabit tumulo

et 'bene' discedens dicet 'placideque quiescas,

erraque securae sit super ossa leuis.'

uera quidem moneo, sed prosunt quid mihi uera?

llius est nobis lege colendus amor.

quin etiam sedes iubeat si uendere auitas,

te sub imperium sub titulumque, Lares.

quidquid habet Circe, quidquid Medea ueneni,

uidquid et herbarum Thessala terra gerit,

et quod, ubi indomitis gregibus Venus adflat amores,

ippomanes cupidae stillat ab inguine equae,

si modo me placido uideat Nemesis mea uultu,

ille alias herbas misceat illa, bibam.

Phoebe, faue: nouus ingreditur tua templa sacerdos:

uc age cum cithara carminibusque ueni.

nunc te uocales impellere pollice chordas,

unc precor ad laudes flectere uerba meas.

ipse triumphali deuinctus tempora lauro,

um cumulant aras, ad tua sacra ueni.

sed nitidus pulcherque ueni: nunc indue uestem

epositam, longas nunc bene pecte comas,

qualem te memorant Saturno rege fugato

ictori laudes concinuisse Ioui.

tu procul euentura uides, tibi deditus augur

cit bene quid fati prouida cantet auis;

tuque regis sortes, per te praesentit haruspex,

ubrica signauit cum deus exta notis;

te duce Romanos numquam frustrata Sibylla,

bdita quae senis fata canit pedibus.

Phoebe, sacras Messalinum sine tangere chartas

atis, et ipse precor quid canat illa doce.

haec dedit Aeneae sortes, postquam ille parentem

icitur et raptos sustinuisse Lares

nec fore credebat Romam, cum maestus ab alto

lion ardentes respiceretque deos.

(Romulus aeternae nondum formauerat urbis

oenia, consorti non habitanda Remo;

sed tunc pascebant herbosa Palatia uaccae

t stabant humiles in Iouis arce casae.

lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae

t facta agresti lignea falce Pales,

pendebatque uagi pastoris in arbore uotum,

arrula siluestri fistula sacra deo,

fistula cui semper decrescit harundinis ordo:

am calamus cera iungitur usque minor.

at qua Velabri regio patet, ire solebat

xiguus pulsa per uada linter aqua.

illa saepe gregis diti placitura magistro

d iuuenem festa est uecta puella die,

cum qua fecundi redierunt munera ruris,

aseus et niueae candidus agnus ouis.)

'Impiger Aenea, uolitantis frater Amoris,

roica qui profugis sacra uehis ratibus,

iam tibi Laurentes adsignat Iuppiter agros,

am uocat errantes hospita terra Lares.

illic sanctus eris cum te ueneranda Numici

nda deum caelo miserit indigetem.

ecce super fessas uolitat Victoria puppes;

andem ad Troianos diua superba uenit.

ecce mihi lucent Rutulis incendia castris:

am tibi praedico, barbare Turne, necem.

ante oculos Laurens castrum murusque Lauini est

lbaque ab Ascanio condita Longa duce.

te quoque iam uideo, Marti placitura sacerdos

lia, Vestales deseruisse focos,

concubitusque tuos furtim uittasque iacentes

t cupidi ad ripas arma relicta dei.

carpite nunc, tauri, de septem montibus herbas

um licet: hic magnae iam locus urbis erit.

Roma, tuum nomen terris fatale regendis,

ua sua de caelo prospicit arua Ceres,

quaque patent ortus et qua fluitantibus undis

olis anhelantes abluit amnis equos.

Troia quidem tunc se mirabitur et sibi dicet

os bene tam longa consuluisse uia.

uera cano: sic usque sacras innoxia laurus

escar, et aeternum sit mihi uirginitas.'

haec cecinit uates et te sibi, Phoebe, uocauit,

actauit fusas et caput ante comas.---

quidquid Amalthea, quidquid Marpesia dixit

erophile, Phyto Graia quod admonuit,

quaeque Aniena sacras Tiburs per flumina sortes

ortarat sicco pertuleratque sinu---

haec fore dixerunt belli mala signa cometen,

ultus ut in terras deplueretque lapis.

atque tubas atque arma ferunt strepitantia caelo

udita et lucos praecinuisse fugam:

ipsum etiam Solem defectum lumine uidit

ungere pallentes nubilus annus equos:

et simulacra deum lacrimas fudisse tepentes

ataque uocales praemonuisse boues.

haec fuerant olim: sed tu iam mitis, Apollo,

rodigia indomitis merge sub aequoribus,

et succensa sacris crepitet bene laurea flammis,

mine quo felix et sacer annus erit.

laurus ubi bona signa dedit, gaudete coloni;

istendet spicis horrea plena Ceres,

oblitus et musto feriet pede rusticus uuas,

olia dum magni deficiantque lacus:

ac madidus baccho sua festa Palilia pastor

oncinet: a stabulis tunc procul este lupi.

ille leuis stipulae sollemnis potus aceruos

ccendet, flammas transilietque sacras.

et fetus matrona dabit, natusque parenti

scula comprensis auribus eripiet,

nec taedebit auum paruo aduigilare nepoti

albaque cum puero dicere uerba senem.

tunc operata deo pubes discumbet in herba,

rboris antiquae qua leuis umbra cadit,

aut e ueste sua tendent umbracula sertis

incta, coronatus stabit et ipse calix.

at sibi quisque dapes et festas extruet alte

aespitibus mensas caespitibusque torum.

ingeret hic potus iuuenis maledicta puellae,

ostmodo quae uotis inrita facta uelit:

nam ferus ille suae plorabit sobrius idem

t se iurabit mente fuisse mala.

pace tua pereant arcus pereantque sagittae,

hoebe, modo in terris erret inermis Amor.

ars bona: sed postquam sumpsit sibi tela Cupido,

eu heu quam multis ars dedit ista malum!

et mihi praecipue, iaceo cum saucius annum

t (faueo morbo cum iuuat ipse dolor)

usque cano Nemesim, sine qua uersus mihi nullus

erba potest iustos aut reperire pedes.

at tu, nam diuum seruat tutela poetas,

raemoneo, uati parce, puella, sacro,

ut Messalinum celebrem, cum praemia belli

nte suos currus oppida uicta feret,

ipse gerens laurus: lauro deuinctus agmsti

iles 'io' magna uoce 'triumphe' canet.

tunc Messalla meus pia det spectacula turbae

t plaudat curru praetereunte pater.

adnue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,

ic tua perpetuo sit tibi casta soror.

Castra Macer sequitur: tenero quid fiet Amori?

it comes et collo fortiter arma gerat?

et seu longa uirum terrae uia seu uaga ducent

equora, cum telis ad latus ire uolet?

ure, puer, quaeso, tua qui ferus otia liquit,

tque iterum erronem sub tua signa uoca.

quod si militibus parces, erit hic quoque miles,

pse leuem galea qui sibi portet aquam.

castra peto, ualeatque Venus ualeantque puellae:

t mihi sunt uires et mihi laeta tuba est.

magna loquor, sed magnifice mihi magna locuto

xcutiunt clausae fortia uerba fores.

iuraui quotiens rediturum ad limina numquam!

um bene iuraui, pes tamen ipse redit.

acer Amor, fractas utinam tua tela sagittas,

i licet, extinctas aspiciamque faces!

tu miserum torques, tu me mihi dira precari

ogis et insana mente nefanda loqui.

iam mala finissem leto, sed credula uitam

pes fouet et fore cras semper ait melius.

spes alit agricolas, spes sulcis credit aratis

emina quae magno faenore reddat ager:

haec laqueo uolucres, haec captat harundine pisces,

um tenues hamos abdidit ante cibus:

spes etiam ualida solatur compede uinctum:

rura sonant ferro, sed canit inter opus:

spes facilem Nemesim spondet mihi, sed negat illa.

i mihi, ne uincas, dura puella, deam.

parce, per immatura tuae precor ossa sororis:

ic bene sub tenera parua quiescat humo.

illa mihi sancta est, illius dona sepulcro

t madefacta meis serta feram lacrimis,

illius ad tumulum fugiam supplexque sedebo

t mea cum muto fata querar cinere.

non feret usque suum te propter flere clientem:

llius ut uerbis, sis mihi lenta ueto,

ne tibi neglecti mittant mala somnia manes,

aestaque sopitae stet soror ante torum,

qualis ab excelsa praeceps delapsa fenestra

enit ad infernos sanguinolenta lacus.

desino, ne dominae luctus renouentur acerbi:

on ego sum tanti, ploret ut illa semel.

nec lacrimis oculos digna est foedare loquaces:

ena nocet nobis, ipsa puella bona est.

lena necat miserum Phryne furtimque tabellas

cculto portans itque reditque sinu:

saepe, ego cum dominae dulces a limine duro

gnosco uoces, haec negat esse domi:

saepe, ubi nox mihi promissa est, languere puellam

untiat aut aliquas extimuisse minas.

tunc morior curis, tunc mens mihi perdita fingit,

uisue meam teneat, quot teneatue modis:

tunc tibi, lena, precor diras: satis anxia uiuas,

ouerit e uotis pars quotacumque deos.

Liber Tertius

Martis Romani festae uenere kalendae

exoriens nostris hic fuit annus auis -

et uaga nunc certa discurrunt undique pompa

erque uias urbis munera perque domos.

Dicite, Pierides, quonam donetur honore

eu mea, seu fallor, cara Neaera tamen.

Carmine formosae, pretio capiuntur auare:

audeat, ut digna est, uersibus illa meis.

Lutea sed niueum inuoluat membrana libellum,

umex et canas tondeat ante comas,

summaque praetexat tenuis fastigia chartae

ndicet ut nomen littera facta tuum,

atque inter geminas pingantur cornua frontes:

ic etenim comptum mittere oportet opus.

Per uos, auctores huius mihi carminis, oro

astaliamque umbram Pieriosque lacus,

ite domum cultumque illi donate libellum,

icut erit: nullus defluat inde color.

Illa mihi referet, si nostri mutua cura est,

n minor, an toto pectore deciderim.

Sed primum meritam larga donate salute

tque haec submisso dicite uerba sono:

"Haec tibi uir quondam, nunc frater, casta Neaera,

ittit et accipias munera parua rogat,

teque suis iurat caram magis esse medullis,

iue sibi coniunx siue futura soror;

sed potius coniunx: huius spem nominis illi

uferet extincto pallida Ditis aqua."

Qui primus caram iuueni carumque puellae

ripuit iuuenem, ferreus ille fuit;

durus et ille fuit, qui tantum ferre dolorem,

iuere et erepta coniuge qui potuit.

Non ego firmus in hoc, non haec patientia nostro

ngenio: frangit fortia corda dolor;

nec mihi uera loqui pudor est uitaeque fateri,

ot mala perpessae, taedia nata meae.

Ergo cum tenuem fuero mutatus in umbram

andidaque ossa supra nigra fauilla teget,

ante meum ueniat longos incompta capillos

t fleat ante meum maesta Neaera rogum;

sed ueniat carae matris comitata dolore:

aereat haec genero, maereat illa uiro.

Praefatae ante meos manes animamque precatae

erfusaeque pias ante liquore manus,

pars quae sola mei superabit corporis, ossa

ncinctae nigra candida ueste legent

et primum annoso spargent collecta lyaeo,

ox etiam niueo lacte parent,

post haec carbaseis umorem tollere uelis

tque in marmorea ponere sicca domo.

Illic quas mittit diues Panchaia merces

oique Arabes, diues et Assyria,

et nostri memores lacrimae fundantur eodem:

ic ego componi uersus in ossa uelim.

Sed tristem mortis demonstret littera causam

tque haec in celebri carmina fronte notet:

LYGDAMVS HIC SITVS EST: DOLOR HVIC ET CVRA NEAERAE,

ONIVGIS EREPTAE, CAVSA PERIRE FVIT.

III

Quid prodest caelum uotis implesse, Neaera,

landaque cum multa tura dedisse prece,

non ut marmorei prodirem e limine tecti,

nsignis clara conspicuusque domo,

aut ut multa mei renouarent iugera tauri

t magnas messes terra benigna daret,

sed tecum ut longae sociarem gaudia uitae

nque tuo caderet nostra senecta sinu,

tum cum permenso defunctus tempore lucis

udus Lethaea cogerer ire rate?

Nam graue quid prodest pondus mihi diuitis auri,

ruaque si findant pinguia mille boues?

Quidue domus prodest Phrygiis innixa columnis,

aenare siue tuis, siue Caryste tuis,

et nemora in domibus sacros imitantia lucos

urataeque trabes marmoreumque solum?

Quidue in Erythraeo legitur quae litore concha

inctaque Sidonio murice lana iuuat,

et quae praeterea populus miratur? In illis

nuidia est: falso plurima uulgus amat.

Non opibus mentes hominum curaeque leuantur

ec Fortuna sua tempora lege regit.

Sit mihi paupertas tecum iucunda, Neaera:

t sine te regum munera nulla uolo.

O niueam quae te poterit mihi reddere lucem!

mihi felicem terque quaterque diem!

At si, pro dulci reditu quaecumque uouentur,

udiat auersa non meus aure deus,

nec me regna iuuant nec Lydius aurifer amnis

ec quas terrarum sustinet orbis opes.

Haec alii cupiant; liceat mihi paupere cultu

ecuro cara coniuge posse frui.

Adsis et timidis faueas, Saturnia, uotis,

t faueas concha, Cypria, uecta tua.

Aut si fata negant reditum tristesque sorores,

tamina quae ducunt quaeque futura neunt,

me uocet in uastos amnes nigramque paludem

iues in ignaua luridus Orcus aqua.

Di meliora ferant, nec sint mihi somnia uera,

uae tulit hesterna pessima nocte quies.

Ite procul uani falsique auertite uisus,

esinite in nobis quaerere uelle fidem.

Diui uera monent, uenturae nuntia sortis

era monent Tuscis exta probata uiris;

somnia fallaci ludunt temeraria nocte

t pauidas mentes falsa timere iubent;

et natum in curas hominum genus omina noctis

arre pio placant et saliente sale!

Et tamen, utcumque est, siue illi uera moneri,

endaci somno credere siue uolent,

efficiat uanos noctis Lucina timores

t frustra inmeritum pertimuisse uelit,

si mea nec turpi mens est obnoxia facto

ec laesit magnos impia lingua deos.

Iam Nox aetherium nigris emensa quadrigis

undum cacruleo lauerat amne rotas,

nec me sopierat menti deus utilis aegrae:

omnus sollicitas deficit ante domos.

Tandem, cum summo Phoebus prospexit ab ortu,

ressit languentis lumina sera quies.

Hic iuuenis casta redimitus tempora lauro

st uisus nostra ponere sede pedem.

Non illo quicquam formosius ulla priorum

etas, heroum nec tulit ulla domus.

Intonsi crines longa ceruice fluebant,

tillabat Syrio myrtea rore coma.

Candor erat qualem praefert Latonia Luna,

t color in niueo corpore purpureus,

ut iuueni primum uirgo deducta marito

nficitur teneras ore rubente genas,

et cum contexunt amarantis alba puellae

ilia et autumno candida mala rubent.

Ima uidebatur talis inludere palla:

amque haec in nitido corpore uestis erat.

Artis opus rarae, fulgens testudine et auro

endebat laeua garrula parte lyra.

Hanc primum ueniens plectro modulatus eburno

elices cantus ore sonante dedit;

sed postquam fuerant digiti cum uoce locuti,

didit haec dulci tristia uerba modo:

"Salue, cura deum: casto nam rite poetae

hoebusque et Bacchus Pieridesque fauent;

sed proles Semelae Bacchus doctaeque sorores

icere non norunt quid ferat hora sequens;

at mihi fatorum leges aeuisque futuri

uentura pater posse uidere dedit;

quare ego quae dico non fallax accipe uates

uodque deus uero Cynthius ore feram.

Tantum cara tibi quantum nec filia matri,

uantum nec cupido bella puella uiro,

pro qua sollicitas caelestia numina uotis,

uae tibi securos non sinit ire dies

et, cum te fusco Somnus uelauit amictu,

anum nocturnis fallit imaginibus,

carminibus celebrata tuis formosa Neaera

lterius mauultl esse puella uiri,

diuersasque suas agitat mens impia curas,

ec gaudet casta nupta Neaera domo.

A crudele genus nec fidum femina nomen!

pereat, didicit fallere si qua uirum!

Sed flecti poterit: mens est mutabilis illis;

u modo cum multa bracchia tende fide.

Saeuus Amor docuit ualidos temptare labores,

aeuus Amor docuit uerbera posse pati.

Me quondam Admeti niueas pauisse iuuencas

on est in uanum fabula ficta iocum;

tunc ego nec cithara poteram gaudere sonora

ec similes chordis reddere uoce sonos,

sed perlucenti cantum meditabar auena

lle ego Latonae filius atque Iouis.

Nescis quid sit amor, iuuenis, si ferre recusas

mmitem dominam coniugiumque ferum.

Ergo ne dubita blandas adhibere querellas:

incuntur molli pectora dura prece.

Quod si uera canunt sacris oracula templis,

aec illi nostro nomine dicta refer:

hoc tibi conigium promittit Delius ipse;

elix hoc, alium desine uelle uirum."

Dixit, et ignauus defluxit corpore somnus.

ego ne possim tanta uidere mala!

Nec tibi crediderim uotis contraria uota

ec tantum crimen pectore inesse tuo:

nam te nec uasti genuerunt aequora ponti

ec flammam uoluens ore Chimaera fero

nec canis anguinea redimitus terga caterua,

ui tres sunt linguae tergeminumque caput,

Scyllaque uirgineam canibus succincta figuram,

ec te conceptam saeua leaena tulit,

barbara nec Scythiae tellus horrendaue Syrtis,

ed culta et duris non habitanda domus

et longe ante alias omnes mitissima mater

sque pater quo non alter amabilior.

Haec deus in melius crudelia somnia uertat

t iubeat tepidos inrita ferre Notos.

Vos tenet, Etruscis manat quae fontibus unda,

nda sub aestiuum non adeunda Canem,

nunc autem sacris Baiarum proxima lymphis,

um se purpureo uere remittit humus.

At mihi Persephone nigram denuntiat horam:

mmerito iuueni parce nocere, dea.

Non ego temptauit nulli temeranda uirorum

udax laudandae sacra docere deae,

nec mea mortiferis infecit pocula sucis

extera nec cuiquam trita uenena dedit,

nec nos sacrilegos templis admouimus ignes,

ec cor sollicitant facta nefanda meum,

nec nos insanae meditantes iurgia mentis

mpia in aduersos soluimus ora deos.

Et nondum cani nigros laesere capillos,

ec uenit tardo curua senecta pede:

natalem primo nostrum uidere parentes,

um cecidit fato consul uterque pari.

Quid fraudare iuuat uitem crescentibus uuis

t modo nata mala uellere poma manu?

Parcite, pallentes undas quicumque tenetis

uraque sortiti tertia regna dei.

Elysios olim liceat cognoscere campos

ethaeamque ratem Cimmeriosque lacus,

cum mea rugosa pallebunt ora senecta

t referam pueris tempora prisca senex.

Atque utinam uano nequiquam terrear aestu!

anguent ter quinos sed mea membra dies.

At uobis Tuscae celebrantur numina lymphae

t facilis lenta pellitur unda manu.

Viuite felices, memores et uiuite nostri,

iue erimus seu nos fata fuisse uelint.

Interea nigras pecudes promittite Diti

t niuei lactis pocula mixta mero.

Candide Liber, ades - sic sit tibi mystica uitis

emper, sic hedera tempora uincta feras -

aufer et, ipse, meum, pariter medicande, dolorem:

aepe tuo cecidit munere uictus amor.

Care puer, madeant generoso pocula baccho,

t nobis prona funde Falerna manu.

Ite procul durum curae genus, ite labores;

ulserit hic niueis Delius alitibus.

Vos modo proposito dulces faueatis amici,

eue neget quisquam me duce se comitem,

aut si quis uini certamen mite recusat,

allat eum tecto cara puella dolo.

Ille facit dites animos deus, ille ferocem

ontundit et dominae misit in arbitrium,

Armenias tigres et fuluas ille leaenas

icit et indomitis mollia corda dedit.

Haec Amor et maiora ualet; sed poscite Bacchi

unera: quem uestrum pocula sicca iuuant?

Conuenit ex aequo nec toruus Liber in illis

ui se quique una uina iocosa colunt,

nunc uenit iratus nimium nimiumque seueris:

ui timet irati numina magna, bibat.

Quales his poenas qualis quantusque minetur,

admeae matris praeda cruenta docet.

Sed procul a nobis hic sit timor, illaque, si qua est,

uid ualeat laesi sentiat ira dei.

Quid precor a demens? Venti temeraria uota,

eriae et nubes diripienda ferant.

Quamuis nulla mei superest tibi cura, Neaera,

is felix et sint candida fata tua.

At nos securae reddamus tempora mensae:

enit post multos una serena dies.

Ei mihi, difficile est imitari gaudia falsa,

ifficile est tristi fingere mente iocum,

nec bene mendaci risus componitur ore,

ec bene sollicitis ebria uerba sonant.

Quid queror infelix? Turpes discedite curae:

dit Lanaeus tristia uerba pater.

Gnosia, Theseae quondam periuria linguae

leuisti ignoto sola relicta mari:

sic cecinit pro te doctus, Minoi, Catullus

ngrati referens impia facta uiri.

Vos ego nunc moneo: felix, quicumque dolore

lterius disces posse cauere tuos.

Nec uos aut capiant pendentia bracchia collo

ut fallat blanda sordida lingua fide;

etsi perque suos fallax iurauit ocellos

ononemque suam perque suam Venerem,

nulla fides inerit: periuria ridet amantum

uppiter et uentos inrita ferre iubet.

Ergo quid totiens fallacis uerba puellae

onqueror? Ite a me, seria uerba, precor.

Quam uellem tecum longas requiescere noctes

t tecum longos peruigilare dies,

perfida nec merito nobis inimica merenti,

erfida, sed, quamuis perfida, cara tamen!

Naida Bacchus amat: cessas, o lente minister?

emperet annosum Marcia lympha merum.

Non ego, si fugit nostrae conuiuia mensae

gnotum cupiens uana puella torum,

sollicitus repetam tota suspiria nocte.

u, puer, i, liquidum fortius adde merum.

Iam dudum Syrio madefactus tempora nardo

ebueram sertis implicuisse comas.

VII

Panegyricus Messallae

Te, Messalla, canam, quamquam me cognita uirtus

terret; ut infirmae nequeant subsistere uires,

incipiam tamen, ac meritas si carmina laudes

deficiant, - humilis tantis sim conditor actis

nec tua praeter te chartis intexere quisquam

facta queat, dictis ut non maiora supersint, -

est nobis uoluisse satis; nec munera parua

respueris: etiam Phoebo gratissima dona

Cres tulit, et cunctis Baccho iucundior hospes

Icarus, ut puro testantur sidera caelo

Erigoneque Canisque, neget ne longior aetas;

quin etiam Alcides, deus ascensurus Olympum,

laeta Molorcheis posuit uestigia tectis,

paruaque caelestis placauit mica, nec illis

semper inaurato taurus cadit hostia cornu.

Hic quoque sit gratus paruus labor, ut tibi possim

inde alios alioque memor componere uersus.

Alter dicat opus magni mirabile mundi,

qualis in immenso desederit aere tellus,

qualis et in curuum pontus confluxerit orbem,

et uagus, e terris qua surgere nititur, aer,

huic et contextus passim fluat igneus aether,

pendentique super claudantur ut omnia caelo;

at quodcumque meae poterunt audere camenae,

seu tibi par poterunt seu, quod spes abnuit, ultra

siue minus ( certeque canent minus), omne uouemus

hoc tibi, nec tanto careat mihi carmine charta.

Nam quamquam antiquae gentis superant tibi laudes,

non tua maiorum contenta est gloria fama

nec quaeris quid quaque index sub imagine dicat,

sed generis priscos contendis uincere honores,

quam tibi maiores maius decus ipse futuris:

at tua non titulus capiet sub nomine facta,

aeterno sed erunt tibi magna uolumina uersu,

conuenientque tuas cupidi componere laudes

undique quique canent uincto pede quique soluto;

quis potius, certamen erit: sim uictor in illis,

ut nostrum tantis inscribam nomen in actis.

Nam quis te maiora gerit castrisue foroue?

Nec tamen hic aut hic tibi laus maiorue minorue,

iusta pari premitur ueluti cum pondere libra,

prona nec hac plus parte sedet nec surgit ab illa,

qualis, inaequatum si quando onus urget utrimque,

instabilis natat alterno depressior orbe.

Nam seu diuersi fremat inconstantia uulgi,

non alius sedare queat; seu iudicis ira

sit placanda, tuis poterit mitescere uerbis.

Non Pylos aut Ithace tantos genuisse feruntur

Nestora uel paruae magnum decus urbis Vlixem,

uixerit ille senex quamuis, dum terna per orbem

saecula fertilibus Titan decurreret horis,

ille per ignotas audax errauerit urbes,

qua maris extremis tellus includitur undis:

nam Ciconumque manus aduersis reppulit armis,

nec ualuit lotos coeptos auertere cursus,

cessit et Aetnaeae Neptunius incola rupis

uicta Maroneo foedatus lumina baccho;

uexit et Aeolios placidum per Nerea uentos,

incultos adiit Laestrygonas Antiphatenque,

nobilis Artacie gelida quos inrigat unda;

solum nec doctae uerterunt pocula Circes,

quamuis illa foret Solis genus, apta uel herbis

aptaque uel cantu ueteres mutare figuras;

Cimmerion etiam obscuras accessit ad arces,

quis numquam candente dies apparuit ortu,

seu supra terras Phoebus seu curreret infra;

uidit ut inferno Plutonis subdita regno

magna deum proles leuibus discurreret umbris,

praeteriitque cita Sirenum litora puppi;

illum inter geminae nantem confinia mortis

nec Scyllae saeuo conterruit impetus ore,

cum canibus rabidas inter fera serperet undas,

nec uiolenta suo consumpsit more Charybdis,

uel si sublimis fluctu consurgeret imo,

uel si interrupto nudaret gurgite pontum.

Non uiolata uagi sileantur pascua Solis,

non amor et fecunda Atlantidos arua Calypsus,

finis et erroris miseri Phaeacia tellus.

Atque haec seu nostras inter sunt cognita terras,

fabula siue nouum dedit his erroribus orbem,

sit labor illius, tua dum facundia maior.

Iam te non alius belli tenet aptius artes,

qua deceat tutam castris praeducere fossam,

qualiter aduersos hosti defigere ceruos,

quemue locum ducto melius sit claudere uallo,

fontis ubi dulces erumpat terra liquores,

ut facilisque tuis aditus sit et arduus hosti,

laudis ut adsiduo uigeat certamine miles,

quis tardamue sudem melius celeremue sagittam

iecerit aut lento perfregerit obuia pilo,

aut quis equum celeremue arto compescere freno

possit et effusas tardo permittere habenas

inque uicem modo directo contendere passu,

seu libeat, curuo breuius conuertere gyro,

quis parma, seu dextra uelit seu laeua, tueri,

siue hac siue illac ueniat grauis impetus hastae

amplior aut signata cita loca tangere funda.

Iam simul audacis uenient certamina Martis

aduersisque parent acies concurrere signis,

100

tum tibi non desit faciem componere pugnae,

seu sit opus quadratum acies consistat in agmen,

rectus ut aequatis decurrat frontibus ordo,

seu libeat duplicem seiunctim cernere martem,

dexter uti laeuum teneat dextrumque sinister

105

miles sitque duplex gemini uictoria casus.

At non per dubias errant mea carmina laudes:

nam bellis experta cano. Testis mihi uictae

fortis Iapydiae miles, testis quoque fallax

Pannonius, gelidas passim disiectus in Alpes,

110

testis Arupinis et pauper natus in aruis,

quem si quis uideat uetus ut non fregerit aetas,

terna minus Pyliae miretur saecula famae:

112b

namque senex longae peragit dum tempora uitae,

centum fecundos Titan renouauerit annos,

ipse tamen uelox celerem super edere corpus

115

audet equum ualidisque sedet moderator habenis.

Te duce non alias conuersus terga Domator

libera Romanae subiecit colla catenae.

Nec tamen his contentus eris: maiora peractis

instant, compertum est ueracibus ut mihi signis,

120

quis Amythaonius nequeat certare Melampus.

Nam modo fulgentem Tyrio subtegmine uestem

indueras oriente die duce fertilis anni,

splendidior liquidis cum Sol caput extulit undis

et fera discordes tenuerunt flamina uenti,

125

curua nec adsuetos egerunt flumina cursus,

quin rapidum placidis etiam mare constitit undis,

ulla nec aerias uolucris perlabitur auras

nec quadrupes densas depascitur aspera siluas,

quin largita tuis sunt muta silentia uotis.

130

Iuppiter ipse leui uectus per inania curru

adfuit et caelo uicinum liquit Olympum

intentaque tuis precibus se praebuit aure

cunctaque ueraci capite adnuit: additus aris

laetior eluxit structos super ignis aceruos.

135

Quin hortante deo magnis insistere rebus

incipe; non idem tibi sint aliisque triumphi:

non te uicino remorabitur obuia marte

Gallia nec latis audax Hispania terris

nec fera Theraeo tellus obsessa colono,

140

nec qua uel Nilus uel regia lympha Choaspes

profluit aut rapidus, Cyri dementia, Gyndes,

aret Araccaeis aut unda Oroatia campis,

nec qua regna uago Tomyris finiuit Araxe,

impia nec saeuis celebrans conuiuia mensis

145

ultima uicinus Phoebo tenet arua Padaeus,

quaque Hebrus Tanaisque Getas rigat atque Magynos.

Quid moror? Oceanus ponto qua continet orbem,

nulla tibi aduersis regio sese offeret armis.

Te manet inuictus Romano marte Britannus

150

teque interiecto mundi pars altera sole.

Nam circumfuso consistit in aere tellus

et quinque in partes toto disponitur orbe.

Atque duae gelido uastantur frigore semper:

illic et densa tellus absconditur umbra,

155

et nulla incepto perlabitur unda liquore,

sed durata riget densam in glaciemque niuemque,

quippe ubi non umquam Titan super egerit ortus.

At media est Phoebi semper subiecta calori,

seu propior terris aestiuum fertur in orbem

160

seu celer hibernas properat decurrere luces;

non igitur presso tellus exsurgit aratro,

nec frugem segetes praebent neque pabula terrae;

non illic colit arua deus, Bacchusue Ceresue,

nulla nec exustas habitant animalia partes.

165

Fertilis hanc inter posita est interque rigentes

nostraque et huic aduersa solo pars altera nostro,

quas similis utrimque tenens uicinia caeli

temperat, alter et alterius uires necat aer;

hinc placidus nobis per tempora uertitur annus,

170

hinc et colla iugo didicit submittere taurus

et lenta excelsos uitis conscendere ramos,

tondeturque seges maturos annua partus,

et ferro tellus, pontus confinditur aere,

quin etiam structis exsurgunt oppida muris.

175

Ergo ubi per claros ierint tua facta triumphos,

solus utroque idem diceris magnus in orbe.

Non ego sum satis ad tantae praeconia laudis,

ipse mihi non si praescribat carmina Phoebus.

Est tibi, qui possit magnis se accingere rebus,

180

Valgius: aeterno propior non alter Homero.

Languida non noster peragit labor otia, quamuis

Fortuna, ut mos est illi, me aduersa fatiget.

Nam mihi, cum magnis opibus domus alta niteret,

cui fuerant flaui ditantes ordine sulci

185

horrea fecundas ad deficientia messis,

cuique pecus denso pascebant agmine colles,

et domino satis et nimium furique lupoque,

nunc desiderium superest: nam cura nouatur,

cum memor ante actos semper dolor admonet annos.

190

Sed licet asperiora cadant spolierque relictis,

non te deficient nostrae memorare camenae.

Nec solum tibi Pierii tribuentur honores:

pro te uel rapidas ausim maris ire per undas,

aduersis hiberna licet tumeant freta uentis,

195

pro te uel densis solus subsistere turmis

uel paruum Aetnaeae corpus committere flammae.

Sum quodcumque, tuum est. Nostri si paruula cura

sit tibi, quanta libet, si sit modo, non mihi regna

Lydia, non magni potior sit fama Gylippi,

200

posse Meleteas nec mallem uincere chartas.

Quod tibi si uersus noster, totusue minusue,

uel bene sit notus, summo uel inerret in ore,

nulla mihi statuunt finem te fata canendi.

Quin etiam mea tunc tumulus cum texerit ossa,

205

seu matura dies celerem properat mihi mortem,

longa manet seu uita, tamen, mutata figura

seu me finget equum rigidos percurrere campos

doctum seu tardi pecoris sim gloria taurus

siue ego per liquidum uolucris uehar aera pennis,

210

quandocumque hominem me longa receperit aetas,

inceptis de te subtexam carmina chartis.

De Sulpici Incerti Auctoris Elegiae

VIII

Sulpicia est tibi culta tuis, Mars magne, kalendis;

pectatum e caelo, si sapis, ipse ueni;

hoc Venus ignoscet; at tu, uiolente, caueto

e tibi miranti turpiter arma cadant:

illius ex oculis, cum uult exurere diuos,

ccendit geminas lampadas acer Amor.

Illam, quidquid agit, quoquo uestigia mouit,

omponit furtim subsequiturque Decor;

seu soluit crines, fusis decet esse capillis:

eu composit, comptis est ueneranda comis.

Vrit, seu Tyria uoluit procedere palla:

rit, seu niuea candida ueste uenit.

Talis in aeterno felix Vertumnus Olympo

ille habet ornatus, mille decenter habet.

Sola puellarum digna est cui mollia caris

ellera det sucis bis madefacta Tyros,

possideatque, metit quidquid bene olentibus aruis

ultor odoratae diues Arabs segetis,

et quascumque niger rubro de litore gemmas

roximus Eois colligit Indus aquis.

Hanc uos, Pierides, festis cantate kalendis,

t testudinea Phoebe superbe lyra.

Hoc sollemne sacrum multos haec sumet in annos:

ignior est uestro nulla puella choro.

Parce meo iuueni, seu quis bona pascua campi

eu colis umbrosi deuia montis aper,

neu tibi sit duros acuisse in proelia dentes;

ncolumem custos hunc mihi seruet Amor.

Sed procul abducit uenandi Delia cura:

pereant siluae deficiantque canes!

Quis furor est, quae mens, densos indagine colles

laudentem teneras laedere uelle manus?

Quidue iuuat furtim latebras intrare ferarum

andidaque hamatis crura notare rubis?

Sed tamen, ut tecum liceat, Cerinthe, uagari,

psa ego per montes retia torta feram,

ipsa ego uelocis quaeram uestigia cerui

t demam celeri ferrea uincla cani.

Tunc mihi, tunc placeant siluae, si, lux mea, tecum

rguar ante ipsas concubuisse plagas:

tunc ueniat licet ad casses, inlaesus abibit,

e ueneris cupidae gaudia turbet, aper.

Nunc sine me sit nulla Venus, sed lege Dianae,

aste puer, casta retia tange manu:

et, quaecumque meo furtim subrepit amori,

ncidat in saeuas diripienda feras.

At tu uenandi studium concede parenti,

t celer in nostros ipse recurre sinus.

Huc ades et tenerae morbos expelle puellae,

uc ades, intonsa Phoebe superbe coma;

crede mihi, propera, nec te iam, Phoebe, pigebit

ormosae medicas applicuisse manus.

Effice ne macies pallentes occupet artus,

eu notet informis candida membra color,

et quodcumque mali est et quidquid triste timemus,

n pelagus rapidis euehat amnis aquis.

Sancte, ueni, tecumque feras, quicumque sapores,

uicumque et cantus corpora fessa leuant;

neu iuuenem torque, metuit qui fata puellae

otaque pro domina uix numeranda facit;

interdum uouet, interdum, quod langueat illa,

icit in aeternos aspera uerba deos.

Pone metum, Cerinthe: deus non laedit amantes;

u modo semper ama: salua puella tibi est;

nil opus est fletu: lacrimis erit aptius uti,

i quando fuerit tristior illa tibi.

At nunc tota tua est, te solum candida secum

ogitat, et frustra credula turba sedet.

Phoebe, faue: laus magna tibi tribuetur in uno

orpore seruato restituisse duos.

Iam celeber, iam laetus eris, cum debita reddet

ertatim sanctis laetus uterque focis;

tunc te felicem dicet pia turba deorum,

ptabunt artes et sibi quisque tuas.

Qui mihi te, Cerinthe, dies dedit, hic mihi sanctus

tque inter festos semper habendus erit:

te nascente nouum Parcae cecinere puellis

eruitium et dederunt regna superba tibi.

Vror ego ante alias: iuuat hoc, Cerinthe, quod uror,

i tibi de nobis mutuus ignis adest;

mutuus adsit amor, per te dulcissima furta

erque tuos oculos per Geniumque rogo.

Mane Geni, cape tura libens uotisque faueto,

i modo, cum de me cogitat, ille calet.

Quod si forte alios iam nunc suspiret amores,

unc precor infidos, sancte, relinque focos.

Nec tu sis iniusta, Venus: uel seruiat aeque

inctus uterque tibi uel mea uincla leua;

sed potius ualida teneamur uterque catena,

ulla queat posthac quam soluisse dies.

Optat idem iuuenis quod nos, sed tectius optat:

am pudet haec illum dicere uerba palam.

At tu, Natalis, quoniam deus omnia sentis,

dnue: quid refert, clamne palamne roget?

XII

Natalis Iuno, sanctos cape turis aceruos,

uos tibi dat tenera docta puella manu;

tota tibi est hodie, tibi se laetissima compsit,

taret ut ante tuos conspicienda focos.

Illa quidem ornandi causas tibi, diua, relegat;

st tamen, occulte cui placuisse uelit.

At tu, sancta, faue, neu quis diuellat amantes,

ed iuueni, quaeso, mutua uincla para.

Sic bene compones: ullae non ille puellae

eruire aut cuiquam dignior illa uiro.

Nec possit cupidos uigilans deprendere custos

allendique uias mille ministret Amor.

Adnue purpureaque ueni perlucida palla:

er tibi fit libo, ter, dea casta, mero;

praecipit et natae mater studiosa, quod optat:

lla aliud tacita iam sua mente rogat;

uritur, ut celeres urunt altaria flammae,

ec, liceat quamuis, sana fuisse uelit.

Sis iuueni grata ac, ueniet cum proximus annus,

ic idem uotis iam uetus exstet amor.

Sulpiciae Elegidia

XIII

Tandem uenit amor, qualem texisse pudori

uam nudasse alicui sit mihi fama magis.

Exorata meis illum Cytherea Camenis

ttulit in nostrum deposuitque sinum.

Exsoluit promissa Venus: mea gaudia narret,

icetur si quis non habuisse sua.

Non ego signatis quicquam mandare tabellis,

e legat id nemo quam meus ante, uelim,

sed peccasse iuuat, uultus componere famae

aedet: cum digno digna fuisse ferar.

XIV

Inuisus natalis adest, qui rure molesto

t sine Cerintho tristis agendus erit.

Dulcius urbe quid est? An uilla sit apta puellae

tque Arretino frigidus amnis agro?

Iam, nimium Messalla mei studiose, quiescas;

on tempestiuae saepe, propinque, uiae.

Hic animum sensusque meos abducta relinquo

rbitrio, quamuis non sinis esse, meo.

Scis iter ex animo sublatum triste puellae?

atali Romae iam licet esse tuo.

Omnibus ille dies nobis natalis agatur,

ui nec opinanti nunc tibi forte uenit.

XVI

Gratum est, securus multum quod iam tibi de me

ermittis, subito ne male inepta cadam.

Sit tibi cura togae potior pressumque quasillo

cortum quam Serui filia Sulpicia:

solliciti sunt pro nobis, quibus illa dolori est

ne cedam ignoto maxima causa toro.

XVII

Estne tibi, Cerinthe, tuae pia cura puellae,

uod mea nunc uexat corpora fessa calor?

A ego non aliter tristes euincere morbos

ptarim, quam te si quoque uelle putem.

At mihi quid prosit morbos euincere, si tu

ostra potes lento pectore ferre mala?

XVIII

Ne tibi sim, mea lux, aeque iam feruida cura

c uideor paucos ante fuisse dies,

si quicquam tota commisi stulta iuuenta

uius me fatear paenituisse magis,

hesterna quam te solum quod nocte reliqui,

rdorem cupiens dissimulare meum.

Incerti Auctoris

XIX

Nulla tuum nobis subducet femina lectum:

oc primum iuncta est foedere nostra uenus.

Tu mihi sola places, nec iam te praeter in urbe

ormosa est oculis ulla puella meis.

Atque utinam posses uni mihi bella uideri!

ispliceas aliis: sic ego tutus ero.

Nil opus inuidia est, procul absit gloria uulgi:

ui sapit, in tacito gaudeat ille sinu.

Sic ego secretis possum bene uiuere siluis,

ua nulla humano sit uia trita pede.

Tu mihi curarum requies, tu nocte uel atra

umen, et in solis tu mihi turba locis.

Nunc licet e caelo mittatur amica Tibullo,

ittetur frustra deficietque Venus;

hoc tibi sancta tuae Iunonis numina iuro,

uae sola ante alios est mihi magna deos.

Quid facio demens? Heu! heu! mea pignora cedo;

uraui stulte: proderat iste timor.

Nunc tu fortis eris, nunc tu me audacius ures:

oc peperit misero garrula lingua malum.

Iam faciam quodcumque uoles, tuus usque manebo,

ec fugiam notae seruitium dominae,

sed Veneris sanctae considam uinctus ad aras:

aec notat iniustos supplicibusque fauet.

Rumor ait crebro nostram peccare puellam

unc ego me surdis auribus esse uelim.

Crimina non haec sunt nostro sine facta dolore:

uid miserum torques, rumor acerbe? Tace.

Domiti Marsi

Te quoque Vergilio comitem non aequa, Tibulle,

ors iuvenem campos misit ad Elysios

ne foret aut elegis molles qui fleret amores

ut caneret forti regia bella pede.

Indice Libri - Freenfo.net